Odszkodowanie za błąd medyczny w ciąży lub podczas porodu

Za błąd medyczny uważa się w szczególności zawinione postępowanie (działanie lub zaniechanie) lekarza, dentysty, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, farmaceuty lub osoby wykonującej inny zawód medyczny, sprzeczne z zasadami wiedzy i nauki medycznej, powodujące zarazem szkodę pacjenta (zakażenie, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć).

Aby błąd medyczny rodził konsekwencje prawne w postaci konieczności wypłaty odszkodowania osobie poszkodowanej, muszą zaistnieć następujące elementy:

– Postępowanie (działanie lub zaniechanie) osoby odpowiedzialnej musi być niezgodne z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy medycznej, co oznacza, że osobie tej można przypisać winę umyślną lub nieumyślną (lekkomyślność, niedbalstwo);

– Skutkiem tego postępowania musi być szkoda pacjenta w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, innego naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia albo też śmierci;

– Musi zaistnieć związek przyczynowy pomiędzy działaniem osoby odpowiedzialnej a skutkiem w postaci szkody pacjenta;

Przyczyny błędów medycznych związanych z przebiegiem ciąży i porodumogą być bardzo różne. Błędy te wynikają najczęściej ze złego rozpoznania stanu zdrowia matki lub płodu, stosowania przestarzałego sprzętu albo też postawienia złej diagnozy i niezastosowania odpowiednich badań oraz odpowiedniego sposobu leczenia.

Do głównych przyczyn błędów okołoporodowych należą:

– brak monitoringu stanu zdrowia płodu i matki przed porodem i w jego trakcie;

– nierozpoznanie wad rozwojowych płodu i niepodjęcie stosownego leczenia;

– opóźnienie wykonania lub niewykonanie cesarskiego cięcia pomimo ewidentnych wskazań medycznych.

Skutkami takich błędów mogą być urazy okołoporodowe dziecka (niedotlenienie i związane z tym porażenie mózgowe, złamania i inne urazy kończyn, zmiany neurologiczne), urazy okołoporodowe matki (złamania, krwotoki, uszkodzenia dróg moczowych) lub też w najgorszych przypadkach nawet śmierć matki lub dziecka.

W przypadku gdy na skutek błędu medycznego dojdzie do powstania szkody, osoba poszkodowana (matka lub dziecko) lub też osoby najbliższe w razie śmierci poszkodowanego, mogą dochodzić roszczeń odszkodowawczych wynikających z art. 444 oraz 445 Kodeksu Cywilnego. W imieniu małoletniego uprawnieni do dochodzenia roszczeń są jego rodzice lub opiekunowie prawni.

Roszczenia odszkodowawcze za błąd medyczny obejmują rekompensatę wszelkich szkód poniesionych w związku z nieprawidłowo udzielonymi świadczeniami medycznymi. W szczególności można żądać:

– zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – jest to świadczenie jednorazowe, a jego wysokość jest zależna od okoliczności konkretnej sprawy. Służy ono zrekompensowaniu krzywdy, cierpienia i bólu, zaistniałych na skutek błędu medycznego;

– odszkodowania – rekompensuje ono rzeczywiste straty poniesione przez poszkodowanego wskutek błędu medycznego – koszty zakupu leków, wizyt lekarskich oraz odpłatnie wykonanych badań, koszty odpłatnej rehabilitacji, koszty dojazdów na konsultacje i rehabilitacje, koszty przystosowania mieszkania do potrzeb poszkodowanego itp.;

– zapłaty z góry sumy potrzebnej na koszty leczenia – przy tym świadczeniu wystarczy wykazać, że istnieje medycznie usprawiedliwiona potrzeba zakupu określonego sprzętu czy przeprowadzenia odpłatnej procedury medycznej;

– renty – na zwiększone potrzeby oraz z tytułu utraty widoków na przyszłość.

W sytuacji, gdy osoba poszkodowana wskutek błędu poniesie śmierć, najbliżsi członkowie rodziny mogą starać się o:

– zadośćuczynienie za doznaną krzywdę – będące formą jednorazowego świadczenia pieniężnego, mającego na celu złagodzenie cierpień fizycznych i psychicznych najbliższych członków rodziny zmarłego

– zwrot kosztów leczenia i pogrzebu.

Kwoty zadośćuczynienia oraz renty ustalane są indywidualnie, biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy, natomiast odszkodowania można dochodzić w wysokości faktycznie poniesionych kosztów. Dlatego też bardzo ważne jest, aby gromadzić wszelkie rachunki, faktury oraz paragony za zakup leków, dodatkowe wizyty lekarskie, koszty dojazdu itp.

W razie powzięcia przypuszczenia, iż w trakcie ciąży lub porodu nastąpił błąd medyczny, bardzo ważne jest, by uzyskać pełną dokumentację medyczną (wyniki wszystkich wykonanych badań, raporty dotyczące zastosowania procedur medycznych, szczegółową dokumentację z pobytu w szpitalu). Wgląd w dokumentację medyczną oraz uzyskanie poświadczonej za zgodność z oryginałem jej pełnej kopii jest prawem, wynikającym z art. 26 i art. 27 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Każda placówka medyczna ma zatem obowiązek wydania pacjentowi – na jego pisemny wniosek – pełnej dokumentacji procesu leczenia. Sam wgląd do dokumentację medyczną jest bezpłatny, jednak za sporządzenie kopii, wyciągu lub odpisu należy uiścić stosowną opłatę. Warto również pamiętać, że dokumentację medyczną szpital może udostępnić upoważnionemu przedstawicielowi ustawowemu lub pełnomocnikowi pacjenta.

Podmiotem zobowiązanym do zapłaty odszkodowania za błąd medyczny w trakcie trwania ciąży lub porodu jest co do zasady osoba, która dopuściła się błędu medycznego. Zazwyczaj będzie to lekarz prowadzący. Jeżeli jednak taka osoba zatrudniona jest w placówce służby zdrowia lub też błąd medyczny jest wynikiem postępowania większej liczby pracowników takiej placówki, odpowiedzialność cywilna przechodzi na podmiot prowadzący tą placówkę (szpital, przychodnię), i to od niego należy dochodzić stosownej rekompensaty. Jeżeli lekarz lub szpital posiada polisę ubezpieczeniową OC, wtedy o odszkodowanie można wystąpić bezpośrednio do ubezpieczyciela.

Procedurę dochodzenia roszczeń rozpoczyna się od zgłoszenia szkody szpitalowi lub lekarzowi wraz z wezwaniem do zapłaty zadośćuczynienia i odszkodowania oraz wnioskiem o ewentualne wskazanie ubezpieczyciela. Zgłoszenie szkody początkuje etap polubowny (przedsądowy) postępowania, na którym można dochodzić roszczeń odszkodowawczych na zasadzie ugody zawartej z ubezpieczycielem lub sprawcą szkody. Dochodzi do tego jednak wyjątkowo rzadko, gdyż w zdecydowanej większości przypadków szpitale oraz ubezpieczyciele kwestionują swoją odpowiedzialność za powstałą szkodę, stwierdzając brak podstaw do wypłaty świadczeń. W razie bezskuteczności postępowania polubownego, osobie poszkodowanej przysługuje prawo skierowania sprawy na drogę sądowego postępowania cywilnego. Poszkodowany co do zasady ponosi koszty wszczęcia takiego postępowania, jeżeli jednak nie jest on w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla siebie i swojej rodziny, może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów procesu.

W trakcie trwania procesu sąd bada, czy w sprawie doszło do błędu medycznego, a jeśli tak, to jaką szkodę na skutek tego błędu poniósł poszkodowany. Postępowanie dowodowe opiera się przede wszystkim na posiadanej dokumentacji medycznej, zeznaniach stron oraz opiniach biegłych sądowych. Prawomocne orzeczenie sądu jest ostateczne dla kwestii roszczeń odszkodowawczych.

W przypadku zdarzeń medycznych, będących następstwem świadczeń zdrowotnych udzielonych w szpitalach po 1 stycznia 2012 r., zamiast wszczynać postępowanie cywilne, poszkodowany może zażądać ustalenia błędu medycznego przed wojewódzkimi komisjami do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. W przeciwieństwie do postępowania przed sądem, ustawodawca ograniczył tu maksymalną wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu jednego zdarzenia. Jest to kwota nie większa niż 100 000 zł w przypadku zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pacjenta oraz nie większa niż 300 000 zł w razie jego śmierci. Nie została ustalona minimalna kwota przyznanych świadczeń, co powoduje, że szpitale, nawet o ile przyjmują swoją odpowiedzialnośc, z reguły proponują pacjentom rażąco niskie kwoty świadczeń. Większość spraw, zwłaszcza tych, w których nastąpiła śmierć lub duży uszczerbek na zdrowiu pacjenta i tak kończy się więc na etapie sądowym.

Niezależnie od postępowania cywilnego lub też postępowania przed wojewódzkimi komisjami do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, osobie poszkodowanej wskutek błędu medycznego przysługuje prawo wniesienia skargi do dyrektora placówki, Rzecznika Praw Pacjenta lub Naczelnej Rady Lekarskiej. Taka skarga może stać się podstawą do wszczęcia postępowania wyjaśniającego lub dyscyplinarnego wobec osoby odpowiedzialnej za błąd. Jeżeli błąd medyczny spowoduje poważniejsze skutki dla zdrowia, można również zawiadomić prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 156 lub 157 Kodeksu Karnego. Orzeczenie odpowiedzialności sprawcy szkody, zarówno na drodze dyscyplinarnej, jak i karnej jest bardzo pomocne w dalszym dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych. Co równie ważne, postępowania te są wolne od opłat.

Roszczenia z tytułu wypadków medycznych, tak jak i inne ulegają przedawnieniu. Terminy przedawnienia reguluje art. 442(1) Kodeksu Cywilnego, zgodnie z którym roszczenie o naprawienie szkody wynikającej z błędu medycznego ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być jednak dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli jednak szkoda wynika z przestępstwa, termin przedawnienia przedłuża się do dwudziestu lat od momentu popełnienia tego przestępstwa. W sprawach dotyczących błędów medycznych popełnionych wobec osób małoletnich, roszczenia nie mogą przedawnić się wcześniej niż z upływem dwóch lat od daty uzyskania pełnoletności przez poszkodowanego. Dziecko, które poniesie szkodę na skutek błędu przy porodzie może więc żądać roszczeń odszkodowawczych do momentu ukończenia lat 20, nawet jeżeli w sprawie nie doszło do popełnienia przestępstwa.

Sprawy z zakresu błędów medycznych przy porodzie należą do bardzo delikatnej i wrażliwej sfery, zwłaszcza jeżeli osoba poszkodowana poniesie śmierć. Dlatego też proces dochodzenia odszkodowania za takie szkody jest niezwykle złożony. Takie sprawy wymagają zarówno znajomości przepisów prawa, ale również zagadnień z zakresu medycyny. Co więcej, podmioty odpowiedzialne zazwyczaj kwestionują swoją odpowiedzialność za powstanie szkody, co powoduje, że zdecydowana większość takich spraw trafia na drogę sądową. Warto więc skorzystać z pomocy rzetelnego prawnika, którego wiedza i doświadczenie pozwoli skutecznie wywalczyć dla poszkodowanego lub jego rodziny odpowiednią rekompensatę. Jej wysokość powinna pokryć zarówno poniesione koszty i straty, jak i zrekompensować przeżyte cierpienie.