Poród a prawa pacjenta

Prawa kobiet związane z tzw. okresem okołoporodowym należą do praw pacjenta, które są częścią praw człowieka.

Prawa te gwarantuje Ci między innymi Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., ustawa z 6 listopada 2008 o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 09 Nr 52 poz. 417); ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2002 r. Nr 21 poz. 204 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. nr 91 poz. 410). Unormowania w zakresie praw pacjenta możesz także znaleźć w Kodeksie Etyki Lekarskiej oraz Kodeksie Etyki Pielęgniarki i Położnej.

8 kwietnia 2011 roku weszło w życie rozporządzenie MINISTRA ZDROWIA z 23 września 2010 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. z 7 października 2010 r.), które dość szczegółowo określa, jakie uprawnienia kobiet w tym okresie powinny być respektowane przez personel medyczny.

Realizacja Twoich praw jako pacjentki w okresie ciąży, porodu i połogu ma zapewnić Tobie i Twojemu dziecku dobry stan zdrowia.

Przede wszystkim masz prawo do darmowej opieki medycznej w czasie ciąży, porodu i połogu (6 tygodni po porodzie). Uprawnienie to przysługuje Ci nawet jeśli nie posiadasz ubezpieczenia zdrowotnego, czyli nie masz opłaconej składki ZUS.

W trakcie całej  opieki okołoporodowej masz prawo do poszanowania Twojej godności i intymności.  Cały personel medyczny powinien traktować Cię jak człowieka, indywidualną, odczuwającą istotę, a nie przypadek medyczny. Wszelkie informacje dotyczące Twojego stanu zdrowia powinny być Ci przekazywane dyskretnie, powinnaś być zasłaniana parawanem w trakcie badań, jeśli leżysz na sali wieloosobowej, jak również gdy rodzisz na sali wieloosobowej. Pamiętaj, że nikt nie powinien od Ciebie za to żądać pieniędzy. Pobieranie opłat za rodzenie na jednoosobowej sali jest niezgodne z prawem. Nikt, także lekarz i pielęgniarki, nie mają prawa na Ciebie krzyczeć, ani komentować w sposób poniżający przebiegu porodu. Osoby z personelu medycznego powinny umieć nawiązać z Tobą dobry kontakt i mieć świadomość, jak ważny jest ton rozmowy, ich postawa oraz słowakierowane do Ciebie. Powinny zapytać Cię o Twoje potrzeby i oczekiwania. Personel medyczny podczas porodu w szczególności powinien przywitać Cię osobiście, przedstawić się i wyjaśnić swoją rolę w opiece nad Tobą. Cały personel powinien prezentować spokojną i wzbudzającą zaufanie postawę. Osoba odpowiedzialna za poród powinna wraz z Tobą omówić plan Twojego porodu i sposoby radzenia sobie z bólem. Przedstawić Ci pełną informację o farmakologicznych i niefarmakologicznych sposobach łagodzenia bólu i wspierać Cię w wybranych metodach. Jeżeli natomiast nastąpi konieczność przekazania opieki nad Tobą, to powinnaś być poinformowana o tym fakcie.

Tuż po urodzeniu dziecka masz prawo do bezpośredniego z nim kontaktu „skóra do skóry”, który będzie trwał co najmniej dwie godziny po porodzie. W tym czasie personel medyczny powinien zachęcić Cię do rozpoznania momentu, kiedy dziecko jest gotowe do ssania piersi, a także obserwować zarówno Ciebie jak i dziecko, kontrolując cechy dobrego przystawienia i pozycji przy piersi, a w razie potrzeby zaoferować Ci pomoc. Kontakt ten może być przerwany w sytuacji wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia Twojego lub noworodka, odnotowanego w dokumentacji medycznej.

Pamiętaj, że nie musisz zgadzać się na to, aby w badaniach i zabiegach brały udział osoby, których obecność i pomoc w czasie porodu nie jest konieczna. Jedynie nie możesz odmówić zgody na obecność osób, które się uczą zawodów medycznych, m.in. w klinikach i szpitalach akademii medycznych. Uzyskanie Twojej zgody nie jest wymagane w takich sytuacjach, ale udział takich osób w badaniach powinien wynikać ze względów dydaktycznych.

Masz prawo do bezpłatnego porodu rodzinnego. Pobieranie jakichkolwiek opłaty za poród rodzinny jest bezprawne. Podczas porodu może Ci towarzyszyć ojciec dziecka, mama, siostra, przyjaciółka.

Realizacja Twoich praw jako kobiety rodzącej polega także na respektowaniu twojego prawa do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji związanych z porodem, obejmujących zakres podejmowanych działań i stosowanych procedur medycznych. Masz prawo do nie wyrażenia zgody na wykonanie danego zabiegu podczas porodu. Nie musisz zgadzać się na wszystko, co proponuje Ci personel medyczny. A jeśli już się na coś godzisz, to Twoja decyzja musi być świadoma i swobodna. Co oznacza, że najpierw wyjaśniono Ci w sposób wyczerpujący i zrozumiały dla Ciebie konieczność przeprowadzenia danego zabiegu i dopiero wówczas się na niego zgodziłaś. W każdej chwili możesz też cofnąć swoją zgodę. Dotyczy to np. przebicia pęcherza płodowego, podania oksytocyny lub nacięcia krocza. Te czynności mogą być wykonane bez Twojej zgody, jeśli istnieje bezpośrednie zagrożenie Twojego życia. Powinnaś także wyrazić zgodę na zabiegi wykonywane u dziecka. Wszelkie informacje personel medyczny powinien przekazywać Ci w jasny i przystępny sposób.

Ważne! Bardzo często podczas przyjmowania do szpitala kobiety są proszone o podpisanie ogólnej zgody na proponowane leczenie, często zwanej też zgodą blankietową. Taki dokument jest nieważny. Leczenie podjęte na podstawie takiej zgody jest równoznaczne z leczeniem bez zgody pacjenta i stanowi naruszenie praw pacjenta.
Możesz także poprosić, aby nie badał Cię dany lekarz czy położna. Masz prawo do wyboru osoby sprawującej opiekę spośród osób uprawnionych do jej sprawowania, z uwzględnieniem zasad organizacyjnych obowiązujących w miejscu udzielania świadczenia, określonych w regulaminie porządkowym zakładu opieki zdrowotnej.

Masz także prawo do wglądu w swoją dokumentację medyczną dotyczącą porodu, możesz zapoznać się z historią choroby, informacjami o badaniach, zabiegach i tym, kto i kiedy ich dokonał. Możesz  sporządzić sobie kopię tej dokumentacji, a w przypadku sporządzenia jej w języku łacińskim lub użycia  niezrozumiałej dla Ciebie terminologii masz prawo poprosić o ich wyjaśnienie.

Informacje medyczne dotyczące porodu, Twojego i dziecka stanu zdrowia są poufne i personel szpitala może ich udzielać tylko osobom, które upoważniłaś do ich uzyskania.

Możesz również wybrać miejsce porodu w warunkach szpitalnych lub pozaszpitalnych, w których czujesz się bezpiecznie i w których udzielane są świadczenia zdrowotne.

Zgodnie z nowym rozporządzeniem, które obowiązuje od 08 kwietnia 2011 roku Ty –  kobieta ciężarna wraz z osobą, która sprawuje nad Tobą opiekę ustalacie plan opieki prenatalnej oraz plan porodu. Plan opieki prenatalnej obejmuje wszystkie procedury medyczne związane z opieką prenatalną wraz z określeniem czasu ich wykonania. Plan porodu natomiast obejmuje wszystkie elementy postępowania medycznego podczas porodu i miejsce porodu. Zarówno plan opieki prenatalnej, jak i plan porodu może być modyfikowany odpowiednio do Twojej sytuacji zdrowotnej w trakcie opieki. Plan opieki prenatalnej i plan porodu jest częścią Twojej dokumentacji medycznej. Osoba sprawująca opiekę prenatalną powinna przekazać Ci kopię planu opieki prenatalnej. Powinnaś otrzymać wyczerpującą informację dotyczącą wybranego przez Ciebie miejsca porodu obejmującą wskazania i przeciwwskazania.

Powinnaś również otrzymać informację, iż zalecane jest prowadzenie porodu w warunkach szpitalnych, z zagwarantowanym dostępem do wydzielonej dla cięć cesarskich sali operacyjnej, gdzie w sytuacji wystąpienia jakichkolwiek powikłań zarówno u Ciebie, jak i u płodu lub noworodka, możliwe jest natychmiastowe podjęcie interwencji medycznych, adekwatne do zaistniałej sytuacji położniczej lub stanu noworodka.

W okresie noworodkowym powinnaś także mieć zapewnione warunki prawidłowej laktacji i odżywiania noworodka, co oznacza, że po pierwsze powinnaś być poinformowana o sposobach i korzyściach karmienia piersią oraz powinnaś przejść instruktaż karmienia piersią.

Ty i Twoje dziecko powinniście mieć zapewnioną opiekę także w czasie połogu, już po Waszym powrocie do domu. Szpital, w którym rodziłaś przekazuje w dniu wypisu zgłoszenie o porodzie położnej rodzinnej, wskazanej przez rodziców noworodka. Zgłoszenie takie zawiera Twoje imię i nazwisko, numer PESEL, godzinę i datę urodzenia dziecka, płeć dziecka oraz dokładny adres, pod którym będziesz wraz z dzieckiem przebywać w okresie połogu.

Położna rodzinna powinna Cię odwiedzić przynajmniej 4 razy, a pierwszą wizytę powinna Ci złożyć nie później niż w ciągu 48 godzin od otrzymania przez nią zgłoszenia o urodzenia dziecka. Ilość wizyt położnej powinien być uzależniony od stanu zdrowia Twojego i dziecka. Położna powinna kierować się Twoim i dziecka dobrem oraz poszanowaniem Waszej podmiotowości i godności osobistej. Powinna ona udzielić Ci pomocy oraz wszystkich niezbędnych informacji i wskazówek dotyczących Ciebie jako kobiety po porodzie i matki, między innymi: opieki nad noworodkiem i jego pielęgnacji, laktacji, potrzeby wizyty u ginekologa w 6. tygodniu połogu, minimalizowania stresu i radzenia sobie z nim itd.

Jeśli uważasz, że zostały złamane Twoje prawa, jako kobiety rodzącej to masz prawo do złożenia skargi. Powinnaś zawiadomić o tym zdarzeniu dyrekcję szpitala. Możesz też skierować skargę do właściciela szpitala (urzędu gminy, starosty lub wojewody albo Ministra Zdrowia – zależnie od placówki). Funkcjonuje również Biuro Rzecznika Praw Pacjenta (bezpłatna infolinia: 0 800 190 590 lub www.bpp.gov.pl), Naczelna Rada Izby Lekarskiej czy Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych (www.nil.org.pl albo www.izbapiel.org.pl), które przyjmują skargi w tym zakresie.

Możesz również wystąpić z roszczeniem do sądu o odszkodowanie za naruszenie Twoich praw pacjenta lub złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na policji lub w prokuraturze, jeśli miało ono miejsce.