Znaczenie zabaw sensorycznych w rozwoju malucha

Znaczenie zabaw sensorycznych w rozwoju malucha jest nie do przecenienia. Zobacz, jak wpływają one na jego wszechstronny rozwój, wspierają integrację sensoryczną i zbliżają Was do siebie.

Wprowadzenie do zabaw sensorycznych

Zabawy sensoryczne, które angażują różne zmysły dziecka, takie jak wzrok, słuch, dotyk, węch i smak. Są one niezwykle ważne w rozwoju dziecka, ponieważ pomagają w rozwoju umiejętności motorycznych, poznawczych i emocjonalnych. Zabawy sensoryczne służą stymulowaniu zmysłów dziecka, w tym zmysłu dotyku, wzroku i słuchu. Dzięki tym aktywnościom, dzieci uczą się poznawać świat w sposób naturalny i dostosowany do ich potrzeb rozwojowych. Rozwijają więc również swoje zdolności poznawcze. Pamiętaj jednak, że równowaga odgrywa tutaj kluczową rolę i nadmiar bodźców może być dla dziecka trudny do udźwignięcia. 

Zmysły dziecka są kluczowym narzędziem do odkrywania otaczającego świata. Poprzez zabawy sensoryczne, maluchy uczą się, jak różne bodźce wpływają na ich ciało i umysł. Na przykład, dotykając różnych faktur, dzieci rozwijają zmysł dotyku, a słuchając różnych dźwięków, doskonalą zmysł słuchu. Te doświadczenia są fundamentem ich wszechstronnego rozwoju, pomagając im lepiej zrozumieć siebie i otaczający świat.

Czyli jak wspierać rozwój dziecka przez zmysły – z czułością i uważnością

W pierwszych latach życia dziecka świat jest nie tylko ogromny i nowy, ale przede wszystkim… zmysłowy. Dziecko dotyka, wącha, słucha, smakuje, patrzy, kręci się w kółko i bada faktury, dźwięki, kolory. Wszystko po to, by poznać świat i siebie w tym świecie. Z perspektywy dorosłego to może wyglądać jak „bałagan” albo „dziwne zabawy” – ale z punktu widzenia rozwoju dziecka to absolutna podstawa, która ma znaczenie też w procesie integracji sensorycznej. 

I właśnie o tym dziś – o zabawach sensorycznych. O ich znaczeniu dla zdrowia, rozwoju i… relacji. Bo bliskość budujemy też wtedy, gdy razem lepimy, chlapiemy, turlamy się i tworzymy świat z ryżu i mąki.

Co to są zabawy sensoryczne? – Znaczenie zabaw sensorycznych

To aktywności, które angażują zmysły – wzrok, słuch, dotyk, węch, smak, ale też zmysł równowagi i propriocepcję, czyli czucie głębokie (świadomość swojego ciała w przestrzeni i panowanie nad własnym ciałem). Dzięki nim maluchy uczą się: – jak działa ich ciało, – jak przetwarzać bodźce, – jak regulować emocje, – jak budować poczucie sprawczości i bezpieczeństwa.

Zabawy sensoryczne wpływają na lepsze poznawanie świata, angażując różne zmysły i różne materiały, co ma pozytywny wpływ na ich rozwój.

Nie musisz mieć specjalistycznych materiałów. Zabawy sensoryczne mogą być proste: przesypywanie grochu, malowanie palcami, mieszanie wody z piaskiem, chodzenie boso po trawie. Najważniejsze, by pozwolić dziecku doświadczać – bez oceniania, bez pośpiechu, z otwartością. 

Co więcej możesz je wdrażać nie tylko jako aktywność dla maluchów czy dzieci w wieku przedszkolnym, ale zaangażują się w nie również starsze dzieci. 

Rodzaje zabaw sensorycznych

Istnieje wiele rodzajów zabaw sensorycznych, które można dostosować do indywidualnych potrzeb i wieku dziecka. Przykłady zabaw sensorycznych to malowanie palcami, zabawy z piaskiem kinetycznym, ścieżka sensoryczna, zabawy zapachowe i wiele innych. Każda z tych aktywności ma ogromne znaczenie w rozwoju zmysłów dziecka i pomaga w rozwoju umiejętności motorycznych i poznawczych. Zabawy sensoryczne są także doskonałym sposobem na rozwijanie kreatywności i wyobraźni u dzieci.

Malowanie palcami to świetna zabawa, która rozwija zmysł dotyku i koordynację ruchową. Piasek kinetyczny, z kolei, pozwala dzieciom na tworzenie i eksperymentowanie z różnymi kształtami, poprawiając ich percepcję sensoryczną. Ścieżka sensoryczna, złożona z różnych materiałów, stymuluje zmysły dotyku i równowagi, a zabawy zapachowe, takie jak wąchanie olejków eterycznych, rozwijają zmysł węchu. Każda z tych aktywności wspiera wszechstronny rozwój dziecka, dostarczając mu różnorodnych bodźców.

Dlaczego to takie ważne? Znaczenie zabaw sensorycznych

1. Wspierają rozwój mózgu

Zmysły są pierwszym narzędziem poznawania świata – zanim dziecko zacznie mówić, już intensywnie przetwarza bodźce. Zabawy sensoryczne wspierają neuroplastyczność mózgu – czyli tworzenie nowych połączeń nerwowych, które są podstawą rozwoju poznawczego, językowego i emocjonalnego. Zabawy sensoryczne stymulują rozwój poznawczy i umiejętności, takie jak koncentracja i analiza bodźców.

2. Uczą regulacji emocji

Dotyk, dźwięki, ruch – to wszystko wpływa na układ nerwowy dziecka. Kiedy maluch ma okazję eksplorować zmysłowo, jego organizm uczy się regulować napięcia i emocje. Dla niektórych dzieci ugniatanie masy solnej czy wąchanie lawendy to skuteczniejszy sposób wyciszenia niż słowa. Zabawy sensoryczne pomagają dzieciom radzić sobie w sytuacjach stresowych, ucząc je regulacji emocji.

3. Wspierają rozwój motoryczny

Zabawy sensoryczne wzmacniają zarówno małą motorykę (ruchy dłoni i palców), jak i dużą motorykę (koordynację ruchową całego ciała). To świetne przygotowanie do nauki pisania, samodzielnego jedzenia czy ubierania się. Zabawy sensoryczne intensywnie rozwijają umiejętności motoryczne, poprawiając koordynację ruchową, co jest kluczowe dla wszechstronnego rozwoju dziecka.

4. Budują relację i bliskość

To może najważniejszy punkt. Zabawy sensoryczne to naturalna przestrzeń na wspólne bycie. Bez oczekiwań. Bez „muszę cię czegoś nauczyć”. Po prostu razem. A z tej obecności rodzi się bezpieczeństwo i zaufanie.

Każde dziecko może korzystać z zabaw sensorycznych, które wspierają budowanie relacji i bliskości.

Jak to się ma do Rodzicielstwa Bliskości i NVC?

Rodzicielstwo Bliskości i komunikacja NVC podpowiadają nam, że relacja z dzieckiem opiera się na empatii, uważności i wzajemnym szacunku.

Zabawy sensoryczne to doskonała okazja, by tę filozofię wdrażać w codzienności. Bo gdy siadasz obok dziecka i z zainteresowaniem obserwujesz, co tworzy z piasku czy wody, komunikujesz: „Widzę Cię. Twoje doświadczenia są ważne. Masz prawo do eksplorowania w swoim tempie.”

Nie chodzi o to, by „prowadzić zabawę” ani tym bardziej ją kontrolować. Chodzi o towarzyszenie – z otwartością i ciekawością. Dzieci uczą się nie tylko poprzez bodźce, ale też poprzez obecność emocjonalną dorosłych. I to ona zostaje z nimi na dłużej niż jakakolwiek aktywność. Zabawy sensoryczne wspierają jego rozwój emocjonalny, co jest zgodne z filozofią Rodzicielstwa Bliskości.

Przykłady prostych i wspierających zabaw sensorycznych

1. Dotyk
– Miska ryżu, kaszy, fasoli do przesypywania palcami
– Domowa ciastolina (mąka, woda, olej, sól)
– Malowanie palcami na folii aluminiowej

2. Równowaga i propriocepcja
– Tor przeszkód z poduszek i koców
– Chodzenie po linie z taśmy malarskiej
– Skakanie do „morza poduszek”

3. Słuch
– Słoiczki z różnymi dźwiękami (groch, ryż, żwir)
– Zabawy w zgadywanie odgłosów natury lub domu
– Muzykowanie na garnkach i pokrywkach

4. Węch i smak
– Eksperymentowanie z przyprawami (np. cynamon, wanilia)
– Degustacja nowych owoców z zamkniętymi oczami
– Zabawy kulinarne: lepienie, mieszanie, smakowanie

Praktyczne porady – znaczenie zabaw sensorycznych

Aby wprowadzić zabawy sensoryczne do codziennej rutyny, należy dostosować aktywności do wieku i indywidualnych potrzeb dziecka. Przykłady praktycznych wskazówek to wybór odpowiednich materiałów, takich jak piasek kinetyczny, barwniki spożywcze i olejki eteryczne, oraz stworzenie ścieżki sensorycznej w domu. Ważne jest także, aby zabawki sensoryczne były bezpieczne i wykonane z nietoksycznych materiałów. Dzięki temu, można stworzyć domowe zabawy sensoryczne, które będą dostosowane do potrzeb Twojego dziecka, pomogą w jego rozwoju oraz zapewnią stymulację zmysłów na różnych poziomach.

Wybierając materiały do zabaw sensorycznych, warto zwrócić uwagę na ich różnorodność i bezpieczeństwo. Piasek kinetyczny jest doskonałym wyborem, ponieważ jest łatwy do formowania i nie brudzi. Barwniki spożywcze mogą być używane do tworzenia kolorowych mas plastycznych, a olejki eteryczne dodadzą zabawom zapachowego wymiaru. Tworząc ścieżkę sensoryczną, można wykorzystać różne materiały, takie jak kamienie, piasek, trawa czy tkaniny, aby stymulować różne zmysły dziecka. Pamiętaj, że zabawy sensoryczne powinny być przede wszystkim bezpieczne i dostosowane do indywidualnych potrzeb Twojego malucha, a każde dziecko jest inne. 

A co jeśli nie lubię sensorycznego bałaganu?

To bardzo częsty temat i całkowicie zrozumiały. Nie każdy z nas czuje się komfortowo z rozsypanym ryżem czy klejącą mąką na podłodze.

W duchu NVC ważne jest, by uwzględnić również swoje potrzeby – np. potrzebę porządku, spokoju, przewidywalności. Można wtedy:
– zaproponować zabawy w konkretnym miejscu (np. na balkonie, w wannie)
– ustalić z dzieckiem granice: „Chętnie pobawię się z Tobą w ciastolinę przy stole, ale nie chcę, żeby była na dywanie.”
– poszukać form sensorycznych, które Tobie też sprawiają przyjemność (np. masowanie stóp piłką zamiast błota ????)

Na koniec – z serca

Zabawy sensoryczne to nie kolejny obowiązek na parentingowej liście „musisz robić”. To raczej zaproszenie – do wspólnego odkrywania, do bycia razem, do rozwoju, który płynie z czułości.

Nie musisz być ekspertem, nie musisz mieć pudeł pełnych materiałów. Wystarczy, że zatrzymasz się na chwilę, spojrzysz dziecku w oczy i powiesz: „Ciekawe, co dziś razem stworzymy.”

W takim spojrzeniu jest więcej rozwoju i bliskości niż w niejednym poradniku.