Sposób na nudę

Sposób na nudę – czy jest w ogóle potrzebny? A może, gdy dziecko się troszkę ponudzi, samo ten sposób sobie znajdzie? Z jeszcze innej strony – może to właśnie sama nuda jest niezbędna, by nauczyć się ją przeganiać? Na pewno nuda jest potrzebna do tego, by dziecięca wyobraźnia i fantazja zaczęły się rozwijać. Dlatego też, w planowaniu dnia i tygodnia, zadbaj o moment, w którym dziecko ma chwilę dla siebie. Ma czas, który nie jest w żaden sposób zagospodarowany i zorganizowany. Niech taka chwila pojawia się codziennie. To właśnie ten moment jest potrzebny, by dziecko zaczęło się uczyć samodzielnego organizowania sobie zabawy czy innej aktywności. 

Czym jest czas wolny?

Czas wolny to ten, który pozostaje człowiekowi do zagospodarowania po wykonaniu przez niego obowiązkowych zadań, związanych z pracą zawodową, nauką w szkole i w domu, np. odrobienie zadań domowych, czy sprzątaniem. Istotnym aspektem czasu wolnego jest to, że obejmuje on wszystkie czynności, którym jednostka chce oddawać się z własnej i nieprzymuszonej woli.

Zygmunt Dąbrowski klasyfikuje funkcję czasu wolnego w czterech grupach jako:

– Regenerację sił fizycznych oraz psychicznych (czyli inaczej mówiąc: wypoczynek);

– Rozrywkę. I tu warto podkreślić, że powinna być dobrana w taki sposób, aby angażowała psychikę dzieci i sprawiała, że stają się radosne. Aby była przygodą, odmianą dnia codziennego;

– Rozwój zdolności i zainteresowań;

– Szukanie własnej przestrzeni w społeczeństwie (co związane jest z formowaniem się postaw moralnych i społecznych).

Najlepiej zagospodarowany czas wolny to taki, który wykracza poza obszar codziennych obowiązków naszych pociech. A także stwarza sytuacje, w których dzieciaki muszą przejawiać własną inicjatywę. I tu pojawia się problem. Nasze dzieci albo nie zostały nauczone, jak można alternatywnie i kreatywnie spędzać czas, albo nie wiedzą, jak go zorganizować. Jeszcze raz warto podkreślić – ten czas wolny jest nam bardzo potrzebny dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Zanim go jednak zagospodarujesz, musisz wiedzieć, na co masz ochotę, jak chcesz ten czas spędzić i co możesz zrobić. Wydaje się, że dzieci nie potrafią sobie na te pytania odpowiedzieć. 

Przyczyny nudy

Nuda to zjawisko, które dotyka każdego z nas – zarówno dzieci, jak i dorosłych. Często pojawia się wtedy, gdy codzienne zajęcia stają się monotonne, a w naszym życiu brakuje inspiracji do działania. Niekiedy nuda wynika z braku aktywności. Innym razem z nadmiaru możliwości, przez co trudno nam się zdecydować, co chcemy robić w wolnym czasie. Zdarza się również, że nuda pojawia się w chwilach zmęczenia lub stresu, kiedy brakuje nam motywacji do podjęcia nowych wyzwań. Ważne jest, aby nie ignorować tego uczucia – zrozumienie, skąd bierze się nuda, pozwala znaleźć skuteczne sposoby na jej pokonanie. Czasem wystarczy odrobina inspiracji, by odkryć, jak wiele ciekawych rzeczy można robić w domowym zaciszu lub poza domem.

I jeżeli np. są to gruntowne porządki w pokoju, które robisz, bo chcesz, a nie dlatego, że powinno się to zrobić, to jest to ok. A jeżeli wolisz aktywność fizyczną – zacznij ćwiczyć. Ważne jednak, by wykorzystać ten czas na to, co sprawia przyjemność. Żeby jednak to odkryć, cóż… no musisz się chwile ponudzić. W przeciwnym razie raczej trudno będzie znaleźć swoje zainteresowania. 

A! I serfowanie po sieci nie jest rozwiązaniem. Codziennie korzystając z internetu, jako formy odpoczynku, zagłuszasz własne potrzeby, zainteresowania i przyjemności. Treści znajdowane w sieci raczej nie pomogą Ci w znalezieniu nowego hobby czy pasji. Przynajmniej nie znam nikogo, komu udało by się znaleźć pasję bez własnego działania. Nawet, gdy znajdziesz jakąś inspirację w internecie, to musisz go w końcu wyłączyć, by zobaczyć, czy sprawia Ci to frajdę. 

Rodzic wzorem do (nie)naśladowania

Centrum Badań Opinii Społecznej w 2013 roku przeprowadziło badania na temat czasu wolnego Polaków. Wynika z nich, że najbardziej rozpowszechnionym sposobem spędzania wolnego czasu jest oglądanie telewizji – wybrała je ponad połowa respondentów (52%). Aż 27% za najbardziej popularną metodę odpoczynku wybrało opcję: „siedzę, leżę, odpoczywam”, „wysypiam się” (22%), „chodzę na spacery” (24%), angażuję się w życie rodzinne (36% wskazań). Ta szybka analiza wyników może uzmysłowić nam, jakie aktywności dominują w domach. Jeśli zatem jako dorośli właśnie tak spędzamy nasz czas, to dlaczego dziwimy się, że nasze dzieci nie potrafią organizować go inaczej?

Rodzina jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem, w którym dziecko spędza najwięcej swojego czasu. Tutaj uczy się między innymi tego, jak się bawić i jak gospodarować sobą w czasie i przestrzeni. Tu rozwija się i kształtuje jego osobowość. Problematyka czasu wolnego jest więc integralną częścią funkcji opiekuńczo-wychowawczej rodziny. To właśnie tutaj dziecko uczy się norm i zasad, a także internalizuje wzory zachowań. Obserwuje i powiela zachowania tych osób, z którymi mieszka i które są dla niego znaczące. 

Warto to podkreślić, ponieważ często jako rodzice zapominamy, jak bardzo dzieci się nami inspirują i jak bardzo się na nas wzorują. Jeżeli więc Ty się nudzisz, to nudzić będzie się również Twoje dziecko. Sięgaj po książki (czytanie zawsze jest ok ;)), zacznij coś robić w domu (zrób porządek), w kuchni. Zastanów się, co sprawi Ci radość (może zaczniesz przerabiać stare ubrania na nowoczesne lub oryginalne stroje), zacznij to robić w domu, przy dziecku i sprawdź, jak Twoja pociecha na to reaguje. Zobaczysz, jak szybko powstanie lista rzeczy, które warto robić razem w czasie, gdy nie ma już żadnych obowiązków do wykonania. Gorąco polecam takie rozwiązanie. 

Nauka spędzania wolnego czasu

Należy sobie uzmysłowić fakt, że młodego człowieka trzeba wychowywać do właściwego spędzania czasu wolnego od najmłodszych lat. Małe dziecko poznaje świat przez zabawę. Wymyśla przygody i stwarza świat fantazji, do którego nas zaprasza i, niestety, ale to my, dorośli, często dla świętego spokoju włączamy dziecku bajki i pokazujemy, jak działa komputer. Na początku tylko na chwilę… A potem irytuje nas fakt, że zamiast grać w piłkę z kolegami nasza pociecha ślęczy przed monitorem.

Innym błędem rodziców i często również wychowawców jest to, że zapraszamy dzieci do pewnej aktywności, zabawy i działania, które dla nich przygotowaliśmy i pozostawiamy dzieciom tylko wykonanie z góry zaplanowanych (często bardzo szczegółowo) działań. Pozbawiamy ich przez to pola do własnego działania, pola do wykazywania własnej inicjatywy, chęci i pomysłowości. Takie zadanie staje się szybko nudne i przewidywalne, a przecież największą frajdę daje tajemnica, niezwykłość.

Jakie zajęcia będą odpowiednie?

K. Czajkowski w swojej pracy pisze wprost, że „dziecko cechuje brak doświadczenia życiowego i niedojrzałość psychiczna, która uzależnia je od rodziców i wychowawców, (…) dlatego też czas wolny dziecka podlega i musi podlegać w dużym stopniu rygorom i racjom ustalonym przez dorosłych.” Niestety dorośli często mylą aktywność dodatkową (związaną z zajęciami pozalekcyjnymi własnych dzieci) z aktywnością, która mogłaby mieć walory relaksacyjne i spełniać wyżej opisane funkcje. Zapisywanie dzieci na angielski, korepetycje z matematyki, muzykę (nawet wtedy, gdy dziecko nie cierpi ćwiczyć – ale to przecież takie rozwojowe) nie jest dobrym posunięciem. Oczywiście nie neguję tutaj walorów edukacyjnych takowych zajęć, ale nie można ich postrzegać jako alternatywy dla nudy.

Wybierając lub organizując zajęcia dla dzieci w ramach zagospodarowania ich wolnego czasu, należy mieć na uwadze to, aby dobierać ich formy i treści zgodnie z potrzebami i zainteresowaniami naszych pociech. Dzieci powinny przede wszystkim chcieć uczestniczyć w danych zajęciach, a dzięki temu nie tylko będą się dobrze bawić, odpoczywać i relaksować, ale także rozwiną w sobie inne umiejętności, takie jak np. współdziałanie w grupie, kreatywność, umiejętność niwelowania i radzenia sobie ze stresem, a także – co staje się coraz trudniejsze – aktywnego spędzania czasu wolnego. Ten moment swobodnej zabawy, swobodnej aktywności do ma być dla dziecka dobry czas, który daje mu przyjemność i zadowolenie. 

Relaks i wypoczynek – nie tylko aktywność!

Wolny czas to nie tylko okazja do działania, ale także do odpoczynku i regeneracji sił. Relaks i wypoczynek są niezwykle ważne dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia. Warto pamiętać, że przyjemność można czerpać nie tylko z aktywności fizycznej, ale także z prostych czynności, takich jak czytanie ulubionej książki, słuchanie muzyki czy chwila medytacji. Ćwiczenia relaksacyjne pomagają zredukować stres i poprawiają naszą kreatywność, a czas spędzony na spokojnych zajęciach pozwala naładować baterie na kolejne wyzwania. Każdy z nas powinien znaleźć własny sposób na relaks – ważne, by sprawiał nam radość i pozwalał poczuć się lepiej każdego dnia.

I, co warto tu podkreślić, jeżeli Twój organizm tego potrzebuje, odpoczywać możesz nawet całe popołudnie i to nie jest wcale lenistwo. Jeżeli jednego dnia spędzisz swój czas wolny w sposób aktywny i dynamiczny, to wypoczynek kolejnego dnia nie jest niczym złym. 

Spędzanie czasu z przyjaciółmi

Jednym z najskuteczniejszych sposobów na nudę jest spędzanie czasu z przyjaciółmi. Wspólne spotkania, gry planszowe czy nawet zwykły spacer mogą zamienić zwykłe popołudnie w niezapomnianą zabawę. Czas spędzony z bliskimi nie tylko poprawia samopoczucie, ale także wzmacnia relacje i daje poczucie przynależności. Warto regularnie organizować spotkania, podczas których każdy może zaproponować swoją ulubioną formę rozrywki – od wspólnego gotowania (co przy okazji rozwija umiejętności kulinarne), przez gry, aż po rozmowy przy kawie. Pamiętaj, że nawet najprostsze pomysły mogą okazać się świetnym sposobem na nudę i sprawić, że wolny czas będzie naprawdę wartościowy.

Wyjście na zewnątrz – odkrywaj świat poza domem

Czasami najlepszym sposobem na nudę jest po prostu wyjście z domu i odkrywanie świata na nowo. Spacer po parku, wycieczka rowerowa czy wypad za miasto to nie tylko przyjemność, ale także doskonała okazja do poprawy samopoczucia i pobudzenia kreatywności. Przebywanie na świeżym powietrzu pozwala oderwać się od codziennych obowiązków, znaleźć nowe pomysły i cieszyć się chwilą. Warto regularnie planować aktywności poza domem – nawet krótki spacer może przynieść mnóstwo inspiracji i sprawić, że nuda odejdzie w zapomnienie. Odkrywaj nowe miejsca, próbuj czegoś nowego i pozwól sobie na odrobinę przygody – to świetny sposób na spędzenie wolnego czasu!

Kilka wniosków

– Staraj się wygospodarować czas dla dziecka i spędzaj go tak, jak ustalicie oboje (zgodnie z oczekiwaniami i zainteresowaniami);

– Staraj się „zamieniać” zwykłe rzeczy w przygodę (np. spacer do sklepu w podróż po skarby);

– Towarzysz dziecku, dbając o jego bezpieczeństwo, ale nie kieruj działaniem, jeśli widzisz, że dziecko ma własny plan na zabawę;

– Staraj się pokazywać dziecku wachlarz możliwości i obserwuj, w której aktywności twoja pociecha czuje się najbardziej swobodnie;

– Zajęcia dodatkowe powinny sprawiać frajdę, dlatego jeśli już zapisujesz dziecko na zajęcia hobbystyczne, zapytaj, czy ma chęć w nich uczestniczyć;

– Pamiętaj, że jako dorosła osoba jesteś przewodnikiem swojego dziecka i jeśli ty nie pokażesz mu, jak może organizować swój czas, to ono nie będzie tego wiedzieć.

Bibliografia

Czajkowski K.: Rola zajęć pozaszkolnych w organizacji wolnego czasu dzieci i młodzieży – na tle doświadczeń Pałacu Młodzieży w Warszawie, „Biuletyn Pedagogiczny”1960, nr 5.

Pomykało W.: Vademecum dla rodziców dzieci od lat 6 do 10, Wydawnictwo Współczesne RSW „Prasa, Książka, Ruch”, Warszawa 1987, s. 239.

Czajkowski K.: Pozaszkolna praca opiekuńczo-wychowawcza, Wydawnictwo Związkowe CRZZ, Warszawa 1970.

Węgrzynowicz J.: Zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1971.

Dąbrowski Z.: Czas wolny dzieci i młodzieży, Warszawa 1966.

Okoń W.: Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2007.

Centrum Badania Opinii Społecznej, Czas wolny Polaków, Warszawa, październik 2010.