Ciąża jest okresem zmian, Jest okresem adaptowania się do bycia rodzicem. Czasem budowania nowej tożsamości, potrzebnym, by zmobilizować energię i przygotować się do zaangażowania w nowe role. Reakcją na zmiany w naturalny sposób jest zarówno radość, poruszenie, jak i niepokój, lęk. Niepokój charakterystyczny jest dla pierwszego trymestru. Kobieta adaptuje się do nowej sytuacji. Następnie lęk wzrasta w ostatnim trymestrze ciąży i często wiąże się z porodem lub dotyczy zdrowia dziecka. Jest to zupełnie naturalny, rozwojowy proces przygotowujący kobietę do macierzyństwa.
Z drugiej strony nadmierny stres, lęk, stany depresyjne w oczywisty sposób negatywnie wpływają na matkę. Mogą osłabić jej siły, pozbawiają możliwości cieszenia się z tego ważnego etapu życia, utrudniają psychologiczne przygotowanie na spotkanie z noworodkiem.

Tak silne, trudne emocje wpływają też na zdrowie kobiety. Przeżywanie w pierwszym trymestrze ciąży emocji takich jak: depresja, lęk, niektóre formy stresu związanego z miejscem pracy może być związane z większym ryzykiem stanu przedrzucawkowego w ostatnim trymestrze. Pacjentki, które diagnozowane są ze stanem przedrzucawkowym już w 18.-20. tygodniu ciąży mają podwyższony poziom kortykoliberyny w łożysku. Kortykoliberyna jest zarówno neuroprzekaźnikiem, jak i hormonem związanym z odpowiedzią organizmu na stres.
Podobną sekwencję obserwuje się u części kobiet, które urodziły dziecko przedwcześnie.
„Żeby zacząć moje życie od początku mojego życia, muszę zapisać: narodziłem się” – tak zaczyna się biografia Davida Copperfielda. Dzięki odkryciom naukowym wiadomo, że wydarzenia z okresu ciąży mogą istotnie wpływać na rozwój dziecka i kształtowanie się jego reakcji.
Znacznie i przez dłuższy czas podwyższony poziom stresu, lęku, depresyjności jest jednym z negatywnych czynników. Wysoki poziom stresu wiąże się z większym ryzykiem porodu przedwczesnego oraz niską masą urodzeniową u dziecka. Stres i niepokój matki wiążą się również z opóźnieniami w rozwoju fizycznym dziecka – szczególnie mniejszym obwodem głowy dziecka.
Walcz ze stresem – Naturalna bariera antystresowa
Badania pokazują, że przed konsekwencjami wysokiego poziomu stresu – w pewnym stopniu – chronią kobiety mechanizmy ewolucyjne. Badacze z kręgu biopsychologii zaobserwowali niesamowity fenomen „pojawiający” się w drugim trymestrze ciąży. W tym etapie ciąży kobiety – w sytuacji eksperymentalnej – słabiej reagowały na bodźce stresowe!
Porównano częstość bicia serca i poziom kortyzolu w ślinie u kobiet w pierwszym oraz drugim trymestrze. Były one wystawione na działanie bodźców stresowych. U pań w drugim trymestrze ciąży zaobserwowano znacznie obniżony poziom fizjologicznej odpowiedzi na stres. Te same kobiety w pierwszym trymestrze ciąży nie różniły się jednak swoimi reakcjami od osób niebędących w ciąży. Co takiego się dzieje? Jak można to rozumieć? Do pewnego stopnia organizm kobiecy ewolucyjnie wyposażył się w możliwości redukowania odpowiedzi stresowej na bodźce stresowe dochodzące z zewnątrz. Niepokojące bodźce są „odcinane”, reakcja na nie jest znacznie słabsza niż w innych momentach życia. Ten ewolucyjny mechanizm, w pewnym stopniu, chroni zarówno kobietę, jak i jej dziecko przed emocjami, które nie są im w tym okresie potrzebne.
Jak pomóc sobie w radzeniu ze stresem?
Warto powtórzyć, że pewien poziom stresu jest czymś naturalnym dla większości osób żyjących we współczesnym świecie. Życie niesie ze sobą zmiany, wyzwania, do których musimy się adaptować. Tym bardziej okres ciąży, gdzie zmienia się ciało, często aktywność kobiety. W niektórych sytuacjach wysokiego poziomu stresu i lęku w okresie ciąży nie da się uniknąć. Niektóre z kobiet doświadczają w tym czasie nagłych zmian, strat, konfliktów. W różny, uwarunkowany swoją historią sposób reagują na zmiany związane z przygotowaniem psychologicznym, fizjologicznym do macierzyństwa. Jeśli kobieta czuje, że poziom lęku i niepokoju, jaki odczuwa, jest wysoki w porównaniu do jej historii i utrzymuje się przez okres kilku tygodni, warto o siebie zadbać. Trzeba sobie powiedzieć „walcz ze stresem”. Stres w okresie ciąży można skutecznie obniżać: badania naukowe udowadniają efektywność całej gamy oddziaływań. Warto podkreślić, że to, co kobieta zrobi dla siebie, swoimi dobroczynnymi skutkami obejmie również jej dziecko.
Każda z kobiet ma swoje sposoby pomagające jej radzić sobie z wyzwaniami, nowymi sytuacjami. Warto podkreślić, że w sytuacji doświadczania niepokoju, lęku ważna jest możliwość szczerej rozmowy. Już samo opowiedzenie o własnych niepokojach, dylematach prowadzi do obniżenia stresu na poziomie fizjologicznym.
Walcz ze stresem w otoczeniu bliskich
Zespół pod kierunkiem Tiffany Field opublikował badania dotyczące dobroczynnych działań… masażu w okresie ciąży. Dwie dwudziestominutowe sesje w tygodniu prowadzone w okresie 16 tygodniu ciąży (począwszy od II trymestru) istotnie obniżały poziom lęku i niepokoju doświadczany przez kobietę. Masaż wykonywali bliscy kobiet. Byli do tego odpowiednio przeszkoleni. Obniżenie poziomu psychologicznego stresu obserwowano już po pierwszej sesji masażu. Obniżenie stresu i niepokoju obserwowano również u kobiet w drugim i trzecim trymestrze ciąży, ćwiczących jogę według metody Iyengara. Zespół pod kierownictwem Amy Beddoe wykazał, że kobiety, które ćwiczyły, znacznie rzadziej cierpiały na bóle kręgosłupa oraz miały mniej kłopotów ze snem.
Walcz ze stresem – wsparcie specjalisty
W niektórych sytuacjach pomocne mogą być konsultacje psychologiczne. Konsultacje u psychoterapeuty mogą pomóc zarówno w wykryciu źródła stresu, jak i w radzeniu sobie z nim. Wspierają też proces rozumienia siebie, swoich emocji i reakcji, co może być ważnym kapitałem na kolejne wyzwania, które niesie ze sobą macierzyństwo.
O psychoterapii w okresie ciąży mówi się jako „terapii dla dwojga”. Oddziaływania, które pomagają kobiecie zredukować odczuwany stres, są dobroczynne również dla jej dziecka. Psychoterapia jest szczególnie zalecana kobietom, które w okresie ciąży doświadczają stanów depresyjnych. W tym okresie ciąży doświadcza ich około 10% kobiet. W większym stopniu są na nią narażone kobiety, które mają trudną sytuację społeczno-ekonomiczną, nie mają wsparcia od bliskich lub ich bliscy chorują na zaburzenia osobowości. Grupę ryzyka depresji stanowią również kobiety hospitalizowane na oddziałach patologii ciąży. Depresja w okresie ciąży w bardzo dużym stopniu pozwala przewidzieć depresję poporodową. Więc jeśli kobieta czuje, że wahania nastroju, obniżony nastrój, poczucie braku satysfakcji utrzymują się, warto zająć się swoimi emocjami, niepokojami, by przygotować się od strony psychicznej zarówno do radości, jak i wyzwań związanych z macierzyństwem.
Bibliografia:
Beddoe A., Yang Ch-P., Kennedy H., Weiss S., Lee K.A. (2009) The effects of mindfulness-based yoga during pregnancy on maternal psychological and physical distress. Journal of Obs. Gyn. Neonat. Nurs, 38 (3).
Mulder E.J., Robles de Medina P.G., Huizinek A.C., Van den Bergh B.R.H., Buitelaar. J.Kisser, Visser G.F. (2002) Review: Prenatal maternal stress: effects on pregnancy and the (unborn) child. Early Human Development, 30, s. 3-14.
Kwestia podejścia, nastawienia.
Ja zwalczyłam stres dzięki pani psycholog – Irena Maślankowska.
Wspaniała osoba.