Skóra jak papier

Problemy skórne, pojawiające się w przebiegu ciąży, są wynikiem szeregu mechanizmów adaptacyjnych i hormonozależnych, zachodzących w tym okresie w organizmie kobiety. Skóra, a także jej przydatki (gruczoły łojowe, potowe, włosy oraz paznokcie) podlegają zmianom, które możemy obserwować w kolejnych trymestrach. Do najczęstszych fizjologicznie pojawiających się problemów dermatologicznych w okresie ciąży zaliczamy:

Zaburzenia barwnikowe

·    zwiększenie ilości barwnika w skórze i błonach śluzowych. W efekcie pojawia się wzmożona pigmentacja kresy białej, otoczek brodawek sutkowych, skóry pępka, dołów pachowych, okolic narządów płciowych oraz niebiesko-fioletowe zabarwienie śluzówek sromu,

·    nasilenie barwy piegów i znamion barwnikowych oraz częste ich powiększanie się. To również pojawianie się nowych zmian (na skutek wzrostu wrażliwości skóry na promieniowanie ultrafioletowe),

·    powstawanie, zwłaszcza w obrębie twarzy, tzw. ostudy ciężarnych (dotyczy ok. 75% kobiet): nieregularnych, brunatno przebarwionych plam na policzkach, czole lub nad wargą górną, zwykle symetrycznie umiejscowionych przybierających wygląd maski. Zazwyczaj zmiany ustępują w okresie połogu, ale u pacjentek z ciemną karnacją mogą nawracać po nasłonecznieniu.

Aby nie dopuścić do tych zmian, niezmiernie ważna jest profilaktyka. Polega ona na unikaniu ekspozycji na promieniowanie UV, czyli wystawiania się na słońce. To również stosowanie preparatów fotoprotekcyjnych (najlepiej zawierających mieszaninę filtrów fizycznych i chemicznych o wysokim współczynniku ochronnym).

Zmiany naczyniowe

·     zaczerwienienie i przerost dziąseł,

·     charakterystyczny rumień w obrębie skóry dłoni,

·     skłonność do obrzęków obejmujących zwłaszcza kończyny dolne (utrudnienie odpływu żylnego na skutek ucisku na naczynia przez powiększającą się macicę), ale także dłoni i twarzy – pojawiająca się zwłaszcza w drugiej połowie ciąży,

·     rozszerzenie żył powierzchownych, dotyczących skóry sutków, brzucha oraz podudzi,

·    skłonność do powstawania żylaków kończyn dolnych oraz odbytu,

·    pojawianie się drobnych rozszerzeń naczyniowych, tzw. „pajączków”, a także naczyniaków rubinowych (drobnych, punktowych rozszerzeń naczyniowych).

Trudno jest przeciwdziałać zmianom naczyniowym. Aby zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia, warto dużo się ruszać, unikać zbyt długiego siedzenia i stania, układać nogi wyżej. W przypadku dużych zmian należy skontaktować się z lekarzem flebologiem (specjalista od chorób żył i żylaków), proktologiem (specjalista od chorób odbytu) lub dermatologiem.

Zmiany dotyczące włosów i paznokci

·    większość kobiet w czasie ciąży obserwuje wyraźną poprawę, jeśli chodzi o wygląd zarówno włosów jak i płytek paznokciowych. Charakterystyczny jest także ich szybszy wzrost,

·    stwierdza się znaczne zwiększenie ilości włosów anagenowych, a więc włosy są faktycznie gęstsze i zdrowsze nie jest tylko wrażeniem,

·    pojawia się owłosienie w obrębie skóry twarzy, brzucha i podbrzusza – tzw. hirsutyzm ciężarnych.

Zmiany dotyczące gruczołów potowych

·    zwiększona potliwość, będąca wynikiem zmian hormonalnych (wpływ progesteronu).

Trudno jest zapobiegać poceniu się. Zawsze warto pamiętać o podstawowych zabiegać kosmetycznych, takich jak kąpiel czy użycie dezodorantu zmniejszającego potliwość.

Zmiany dotyczące gruczołów łojowych

·    w początkowym okresie ciąży obserwuje się zmniejszoną aktywność gruczołów łojowych. Natomiast w ostatnim trymestrze może ona wyraźnie wzrastać (wówczas mogą się nasilić objawy trądzika, czy też łojotokowego zapalenia skóry).

Świąd skóry i błon śluzowych

·    świąd skóry dotyczy od 1% do 8% kobiet w ciąży,

·    zmiany hormonalne powodują uwrażliwienie skóry na szereg czynników (pot, nieprzewiewną odzież, kosmetyki z zawartością aktywnych składników). Początkowo zmniejszona aktywność gruczołów łojowych powoduje ścieńczenie płaszcza hydrolipidowego, nasilając odczuwanie świądu,

·    może pojawić się dopiero w ostatnim trymestrze ciąży na skutek zastoju żółci w wątrobie (po porodzie w większości przypadków ustępuje),

·    świąd ograniczony do okolicy narządów płciowych może sugerować rozwijającą się infekcję grzybiczą lub bakteryjną (ph wydzieliny pochwy pod wpływem zmian hormonalnych ulega zmianie z kwaśnego na zasadowe, co sprzyja miejscowym zakażeniom).

Właściwa pielęgnacja skóry, a zwłaszcza stosowanie preparatów nawilżających zazwyczaj znacznie łagodzi dolegliwości.

Rozstępy skóry

·    pojawiają się w różnym nasileniu u ok. 90% kobiet, głównie dotyczą skóry brzucha i piersi i mogą powstawać w każdym (nie tylko w ostatnim) trymestrze ciąży,

·    są to wrzecionowate, zanikowe pasma skóry układające się zazwyczaj linijnie, prostopadle do kierunku jej rozciągania. Powstają w wyniku uszkodzenia włókien kolagenowych (głównie pod wpływem czynników hormonalnych oraz mechanicznych). Ich ewolucja przypomina procesy zachodzące w formowaniu się blizn.

Dostępne metody terapeutyczne mogą poprawić wygląd rozstępów, ale nie usuną ich całkowicie, dlatego niezmiernie ważna jest profilaktyka. Polega ona na przygotowaniu skóry do jej rozciągania poprzez regularne masaże połączone ze stosowaniem preparatów, zawierających witaminy oraz wyciągi roślinne (np. z soi czy wąkrotki azjatyckiej). Należy jednak pamiętać, by nie stosować w ciąży kremów zawierających pochodne witaminy A (retinoidów), które mają działanie teratogenne.

Przebieg schorzeń skóry, istniejących przed okresem ciąży (np. atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, trądzik) może pod jej wpływem być bardzo różnorodny, czasem trudny do przewidzenia. W części przypadków dermatozy ulegają znacznej poprawie, natomiast w niektórych zaostrzeniu.