Rozwój twórczości rysunkowej dziecka

Rozwój twórczości rysunkowej dziecka to jeden z kilku elementów opisanych w naszym kalendarzu rozwoju. Wybierz w kalendarzu pod głównym menu wiek dziecka i sprawdź!

Twórczość plastyczna przedszkolaków nie jest jedynie pomysłem na deszczowe popołudnia. Jest to aktywność, która ma znacznie istotniejszą funkcję. Usprawnia rozwój psychiczny, sprawność umysłową i manualną, ponadto poprawia pamięć wzrokową i wyobraźnię przestrzenną. Tworzenie sztuki umożliwia wyrażanie własnych myśli i emocji poprzez działanie, a takie zachowanie przynosi jednocześnie spokój i odprężenie. Ponadto plastyka ma jeszcze jeden atut – jest dobrą nauczycielką niezależnego myślenia i kreatywności.

Każde dziecko jest inne i rozwija się w swoim tempie. Jednak w rysunkach najmłodszych można zaobserwować charakterystyczne etapy rozwojowe twórczości, które nie przebiegają standardowo i zależą od rozwoju procesów poznawczych, motywacyjnych, od pewnych struktur anatomiczno-fizjologicznych oraz opierają się na zdobytym doświadczeniu i wiedzy. Nie zapominajmy również o tym, że czynniki środowiskowe i kulturowe odgrywają także istotną rolę.

Bazgroty i głowonogi, czyli fazy rozwoju rysunku

Rozwój twórczości rysunkowej dzieci według R. Fleck-Bangert’a można podzielić na dwa okresy. Pierwszy jest okresem bazgrot, który trwa do 3. roku życia. Drugi natomiast, to okres schematyczny trwający od 3. do 12. roku życia. Można w nim zaobserwować 4 fazy: faza głowonogów, głowotułowia, schematu uproszczonego oraz schematu wzbogaconego.

Autorzy książki „Twórczość a rozwój umysłowy dziecka” V. Lowenfeld i W.L. Brittain są zdania, że dziecięca twórczość zaczyna się wraz z nawiązaniem kontaktu z otoczeniem i reakcją na doznania zmysłowe. To dzięki tym doznaniom dziecko posiada swoisty fundament do tworzenia form plastycznych.

Rozwój twórczości rysunkowej dziecka – bazgroty

Dziecko w wieku około 18 miesięcy zaczyna bazgrolić. Efektem jego pracy są mechaniczne kreski, które nie przedstawią jeszcze nic konkretnego, ponieważ mały artysta podczas „tworzenia” nie decyduje o tym, co rysuje, nie ma nad tym kontroli. Pierwsze rysunki zwykle odzwierciedlają ruchy całego ramienia dziecka – są to poprzeczne zygzaki, kreślone bez odrywania ołówka od papieru. Niedoceniane przez dorosłych bazgroły posiadają ważną funkcję. Przygotowują malucha do nauki pisania i rysowania, co ma wpływ na późniejszą naukę szkolną.

Kolejnym krokiem w rysowaniu są próby zamknięcia pewnej płaszczyzny na kartce –tworzenie kółek czy wieloboków. Namalowane figury nie tworzą konkretnej kompozycji, są porozrzucane po całej powierzchni kartki, jednak dzieci starają się już nazywać to, co narysowały. To bardzo ważny znak, ponieważ świadczy o umiejętności dostrzegania przez dziecko związku między sobą a otoczeniem.

Etap schematyczny

Kiedy dziecko ma około 3 lat, a nabyte już umiejętności pozwalają mu tworzyć bardziej skomplikowane rysunki, kończy się okres bazgrot i zaczyna się etap schematyczny. Rysunki dziecka poddane są wahaniom nastroju, a narysowane rzeczy nie wyglądają tak jak w rzeczywistości. Odpowiadają raczej obecnym przeżyciom dziecka i podczas tworzenia mogą ulegać zdecydowanej zmianie.

Głowonogi

Na rysunkach zaczyna pojawiać się coś na kształt postaci – tak zwane „głowonogi”, które odzwierciedlają posiadaną przez malucha wiedzę na temat wyglądu człowieka. Kółko oznacza głowę – miejsce związane z mową i jedzeniem, a bezpośrednio przyczepione do niej dwie kreski symbolizują nogi.

Dziecko nazywa swoje rysunki i nawet po kilku dniach wie, co narysowało. Kolory, których dziecko używa, nie odzwierciedlają rzeczywistości. Dziecko stosuje je zgodnie ze swoim nastawieniem emocjonalnym. Zwykle jeśli mały artysta coś lubi, używa swoich ulubionych kolorów, nawet jeśli oznacza to, że człowiek będzie posiadał zieloną twarz. Natomiast jeśli dziecko nie darzy czegoś sympatią, wówczas używa zwykle kolorów smutnych, mało wyraźnych, lub przeciwnie – bardzo wyraźnych, wręcz agresywnych. Okres ten trwa do około 4. roku życia.

Rozwój twórczości rysunkowej dziecka – głowotułowie

Po tym etapie, przez kolejny rok, czyli do około 5. roku życia następuje faza „głowotułowia”. Jest to czas, kiedy dziecko tworzy spontanicznie, dla samego rysowania. Rysunki stają się bardziej szczegółowe, bogate w detale, co jest spowodowane większą obserwacją otoczenia. Jest to czas, który charakteryzuje się wzbogaceniem postaci człowieka o uproszczone elementy, takie jak: sterczące włosy, oczy, nos, usta, ręce, a także tułów.

Kiedy podczas rysowania postaci zaczynają pojawiać się takie elementy ubrania jak np. guziki oznacza to, że dziecko poświęca swoją uwagę na czynności związane ubieraniem się. Na rysunkach nie dostrzeżemy proporcji, ponieważ wielkością dziecko zaznacza to, co jest dla niego ważne. Przedmioty i postacie rysuje z kilku perspektyw na raz np. z przodu i z boku. Kolory nie są rzeczywiste, dziecko dobiera barwy intuicyjnie, tak jak coś odczuwa. Łączenie kolorowych plam rozwija w dziecku inwencję.

Schematy uproszczone

Dziecko w wieku około 5-7 lat przechodzi w swojej twórczości fazę schematów uproszczonych. Wówczas w twórczości uwidaczniają się różnice w wykonanych pracach. Każde dziecko zaczyna mieć swój indywidualny styl, po którym można je rozpoznać jako autora. Uwidaczniają się różnice w rysunkach dziewcząt i chłopców. Dziewczynki skupiają się zwykle na przedstawieniu kwiatów i drzew, zaś chłopcy ukazują w swoich pracach zazwyczaj samochody, statki i inne maszyny.

Tematyka rysunków dotyka zazwyczaj scen zaobserwowanych podczas dnia codziennego, które zapadły dziecku w pamięć. W czasie tej fazy można zauważyć także modyfikację techniki nanoszenia kolorów. W tym czasie dzieci chętnie łączą ze sobą kolory dla otrzymania nowego. Kolejnym elementem na rysunkach jest przedstawianie postaci w ruchu, o czym świadczą na przykład zgięte kolana.

Należy pamiętać, że wiek rozpoczęcia się kolejnych faz rozwoju rysunku podany w artykule jest umowny. Każde dziecko dojrzewa we własnym, indywidualnym tempie i nie należy się martwić, gdy w dniu urodzin dziecko nadal rysuje tak jak dzień wcześniej.

Twórczość plastyczna dzieci jest niewyczerpalnym źródłem wiedzy o życiu psychicznym dziecka, a także specyficzną drogą kształcenia i wychowania. Każda praca odzwierciedla indywidualne zdolności, poziom fizycznego rozwoju oraz smak estetyczny, pragnienia, wzruszenia i myśli dziecka. Dlatego apeluję do wszystkich rodziców – nie lekceważcie tak ważnej dla waszego dziecka aktywności.