Kwas foliowy w ciąży – jakie jest jego znaczenie?

Kwas foliowy to jedna z witamin z grupy B. Jest witaminą o szerokim spektrum działania, natomiast jej suplementacja zalecana jest szczególnie kobietom w ciąży. Jaka jest rola tego składnika dla organizmu przyszłej mamy i jej dziecka?

Co to jest kwas foliowy?

Kwas foliowy jest organicznym związkiem chemicznym należącym do grupy witamin B. Znany jest też jako witamina B9, folacyna, a także witamina M i witamina B11. W żywności witamina B9 występuje w postaci folianów, czyli soli kwasu foliowego. Jest to witamina rozpuszczalna w wodzie. Biologicznie aktywną formę kwasu foliowego nazywamy kwasem lewomefoliowym (L-5-MTHF)[1].

Kwas foliowy odkryła na przełomie lat 30. i 40. XX w. Lucy Wills, która zaobserwowała, że niedokrwistość może być leczona poprzez podawanie chorym wyciągu z drożdży piwowarskich to jedno z naturalnych źródeł kwasu foliowego)[2]. W 1941 r. po raz pierwszy wyizolowano tę witaminę z liści szpinaku (stąd też jej nazwa – folium to po łacinie „liść”). W 1946 r. zespół amerykańskich chemików otrzymał krystaliczną formę kwasu foliowego oraz z powodzeniem zsyntetyzował tę witaminę[3].

Kwas foliowy – na co działa, za co odpowiada?

Kwas foliowy to związek o bardzo licznych funkcjach, kluczowych dla organizmu. Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, z których powstaje DNA, w syntezie neuroprzekaźników (dopaminy, serotoniny, norepinefryny), w metabolizmie cysteiny oraz przemianie homocysteiny do metioniny[4]. Eliminując homocysteinę, jednocześnie spowalnia rozwój zmian miażdżycowych w tętnicach, za które aminokwas ten jest odpowiedzialny. Powstająca metionina natomiast pomaga przyswajać niektóre minerały i umożliwia liczne istotne przemiany chemiczne w organizmie.

Ponadto kwasu foliowy:

– bierze udział w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania wszystkich komórek organizmu[5],

– uczestniczy w regulacji powstawania i dojrzewania krwinek czerwonych[6],

– bierze udział w tworzeniu otoczki ochronnej włókien nerwowych[7],

– odgrywa kluczową rolę w rozwoju płodu – jest składnikiem niezbędnym do wzrostu komórek całego organizmu dziecka[8] [9].

Najbogatszym źródłem kwasu foliowego są zielone warzywa liściaste, np. szpinak, kapusta włoska, brukselka, brokuły, sałata zielona, szparagi. Duże ilości tej witaminy zawierają też nasiona roślin strączkowych, drożdże piwowarskie, kiełki pszenicy, pełne ziarna zbóż, orzechy, jajka, awokado. Kwas foliowy często współistnieje z witaminą C, występuje np. w pietruszce, jarmużu, papryce, kiwi, pomarańczach i innych owocach cytrusowych, malinach[10].

Kwas foliowy w ciąży

Jak wspomniano, odpowiednia ilość kwasu foliowego jest kluczowa dla prawidłowego rozwoju dziecka w łonie matki. Warunkuje wzrost komórek i w ogromnym stopniu (nawet o 50–70%) zmniejsza ryzyko wystąpienia wad wrodzonych cewy nerwowej, z której rozwijają się mózg i rdzeń kręgowy. Do najczęstszych wad tego rodzaju zaliczamy bezmózgowie i przepuklinę mózgowo-rdzeniową. Przyjmowanie kwasu foliowego przez ciężarną zmniejsza także ryzyko odklejenia łożyska i zbyt niskiej masy urodzeniowej noworodka[11].

Zapotrzebowanie kobiet w ciąży na kwas foliowy to 450 µg (Polska) . Niestety nawet zbilansowana dieta może nie być w stanie takiego zapotrzebowania pokryć, ponieważ przyswajalność kwasu foliowego z pożywienia jest dwa razy niższa niż jego syntetycznej formy. Stąd niezbędna jest suplementacja – najlepiej jeszcze przed planowaną ciążą, ponieważ wady cewy nerwowej powstają w ciągu 4 tygodni od zapłodnienia (6 tygodni od daty ostatniej miesiączki). Suplementacja powinna trwać co najmniej do końca pierwszego trymestru ciąży. Rekomendowana dawka kwasu foliowego to 400 µg[12].

Bibliografia:

1. Bacz A., Suplementacja kwasu foliowego u kobiet w ciąży, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/63113,suplementacja-kwasu-foliowego-u-kobiet-w-ciazy, dostęp: 11.10.20.

2. Cieślik E., Kościej A., Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-1-001.pdf, dostęp: 11.10.20.

3. Folate, Office of Dietary Supplements, U.S. National Institutes of Health, https://ods.od.nih.gov/factsheets/Folate-HealthProfessional/, dostęp: 11.10.20.

4. Karecka U., Kwas foliowy – znaczenie i występowanie w żywności, https://dietetycy.org.pl/kwas-foliowy/, dostęp: 11.10.20.

5. Przygoda B., Foliany (folacyna, kwas foliowy), Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/63284,foliany-folacyna-kwas-foliowy), dostęp: 11.10.20.

6. Wnęk D., Kwas foliowy i jego znaczenie dla zdrowia, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/157302,kwas-foliowy-i-jego-znaczenie-dla-zdrowia, dostęp: 11.10.20.

[1] Folate, Office of Dietary Supplements, U.S. National Institutes of Health, https://ods.od.nih.gov/factsheets/Folate-HealthProfessional/, dostęp: 11.10.20.

[2] Wnęk D., Kwas foliowy i jego znaczenie dla zdrowia, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/157302,kwas-foliowy-i-jego-znaczenie-dla-zdrowia, dostęp: 11.10.20.

[3] Cieślik E., Kościej A., Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-1-001.pdf, dostęp: 11.10.20.

[4] Ibidem.

[5] Przygoda B., Foliany (folacyna, kwas foliowy), Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/63284,foliany-folacyna-kwas-foliowy), dostęp: 11.10.20.

[6] Ibidem.

[7] Cieślik E., Kościej A., Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-1-001.pdf, dostęp: 11.10.20.

[8] Ibidem.

[9] Karecka U., Kwas foliowy – znaczenie i występowanie w żywności, https://dietetycy.org.pl/kwas-foliowy/, dostęp: 11.10.20.

[10] Cieślik E., Kościej A., Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-1-001.pdf, dostęp: 11.10.20.

[11] Wnęk D., Kwas foliowy i jego znaczenie dla zdrowia, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/157302,kwas-foliowy-i-jego-znaczenie-dla-zdrowia, dostęp: 11.10.20; Bacz A., Suplementacja kwasu foliowego u kobiet w ciąży, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/63113,suplementacja-kwasu-foliowego-u-kobiet-w-ciazy, dostęp: 11.10.20.

[12] Bacz A., Suplementacja kwasu foliowego u kobiet w ciąży, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/63113,suplementacja-kwasu-foliowego-u-kobiet-w-ciazy, dostęp: 11.10.20.