Kwas foliowy – pamiętasz o nim?

Kwas foliowy to bardzo ważny element przygotowania do ciąży i suplement stosowany na pierwszym etapie ciąży. Jego przyjmowanie przez przyszłą mamę w okresie prekoncepcyjnym oraz przez pierwszy trymestr ciąży zmniejsza ryzyko wystąpienia wady cewy nerwowej aż o 70%. Jak jednak wynika z przeprowadzonych kilka lat temu badań, tylko co czwarta kobieta przyjmuje kwas foliowy przed pierwszą ciążą.

Pierwsze dni życia o dużym znaczeniu

Wady cewy nerwowej są konsekwencją nieprawidłowego rozwoju układu nerwowego i kręgosłupa dziecka w okresie zarodkowym. Zaburzenie ich dojrzewania następuje w pierwszych 28 dniach ciąży, jeśli wystąpił czynnik, który zakłócił proces zamknięcie cewy nerwowej. W tym czasie większość przyszłych mam najczęściej dowiaduje się o poczęciu dziecka. Wtedy jest już jednak za późno na wykorzystanie narzędzi pierwotnej profilaktyki w postaci suplementacji kwasem foliowym, dlatego zaleca się jej rozpoczęcie już na etapie planowania dziecka. Wady cewy nerwowej można rozpoznać w badaniu USG dopiero pod koniec II trymestru ciąży.

Wynikające z nieprawidłowego zamknięcia cewy wady dzieli się na dwie podstawowe grupy:

Bezmózgowie – związane z nieprawidłowym wykształcaniem się mózgu

Rozszczep kręgosłupa (przepuklina oponowa lub oponowo-rdzeniowa) – wynikający z zaburzenia dojrzewania tylnych części kręgosłupa

Niestety bezmózgowie jest wadą letalną. Dzieci rodzą się martwe lub odchodzą w ciągu kilku pierwszych godzin po przyjściu na świat. W wyniku rozszczepu kręgosłupa dzieciom grozi niepełnosprawność ruchowa, znacznie obniżająca jakość życia. W wyniku zmian neurologicznych może ponadto wystąpić niedowład kończyn czy zaburzenia czucia skórnego. Rozszczepowi kręgosłupa często towarzyszy też wodogłowie.

Kwas foliowy – programowa profilaktyka

Kwas foliowy, obok DHA, jodu, żelaza i witaminy D, należy do grupy pięciu składników (tzw. BIG FIVE), których wpływ na prawidłowy rozwój dziecka i rola w profilaktyce wielu schorzeń zostały udowodnione w badaniach naukowych. Jednocześnie niedobory tych składników w populacji kobiet w ciąży są powszechne, a pozyskanie ich nawet z dobrze zbilansowanej diety jest niezwykle trudne – tłumaczy Agnieszka Pawłowska-Wypych, biotechnolog, honorowy członek Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, dyrektor ds. nauki i rozwoju w firmie Sequoia.

Znaczenie kwasu foliowego w profilaktyce wad cewy nerwowej jest znane medycynie od kilkudziesięciu lat. W wielu krajach powstały programy profilaktyczne, mające na celu podnoszenie świadomości w zakresie uzupełniania niedoboru kwasu foliowego przez kobiety planujące dzieci. Składnik ten zmniejsza ryzyko wystąpienia nie tylko wady cewy nerwowej, ale również innych zaburzeń rozwoju – wad serca czy rozszczepu podniebienia. Ponadto sprzyja zdrowiu kobiet, nie tylko w okresie ciąży, ale przez całe życie – zapobiega anemii i usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego.

Niedobór kwasu foliowego zwiększa również ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu oraz niskiej masy urodzeniowej, ponieważ składnik ten ma istotny wpływ na prawidłowe wchłanianie przez dziecko składników odżywczych z przewodu pokarmowego matki.

Zbilansowana dieta nie wystarczy

Ponieważ nasz organizm nie potrafi sam wyprodukować kwasu foliowego, przyszła mama musi pozyskiwać je z innych źródeł. Dieta bogata w produkty spożywcze, które zawierają ten składnik pokrywa tylko część zwiększonego w okresie ciąży zapotrzebowania. Ponadto, w wyniku obróbki termicznej (smażenie, gotowanie) bądź niewłaściwego przechowywania pokarmów zawierających foliany, część tego składnika zostaje utracona.

Pokarmowe źródła kwasu foliowego:

soja

szpinak

szparagi

bób

brukselka

brokuły

pomarańcza

otręby pszenne

chleb razowy

wątróbka

Ponieważ możliwość pozyskania odpowiedniej ilości kwasu foliowego nawet z dobrze zbilansowanej diety jest ograniczona, eksperci zalecają jego profilaktyczną suplementację w ilości 0,4 mg na dobę. W przypadku kobiet, które urodziły w przeszłości dziecko z wadą cewy nerwowej bądź mają za sobą co najmniej trzy poronienia, rekomendowana dawka wzrasta do 4 mg na dobę.Suplementacja powinna rozpocząć się co najmniej na 3 miesiące przed planowanym poczęciem i być kontynuowana minimum przez cały pierwszy trymestr ciąży.

Genetycznie uwarunkowane trudności z wchłanianiem

Niestety, badania pokazują, że nawet połowa kobiet może mieć trudności z wchłanianiem kwasu foliowego zawartego w suplementach, ponieważ składnik ten musi przejść w organizmie szereg przemian, nim przekształci się w najbardziej aktywną formę folianu. Źródłem problemu jest genetycznie uwarunkowana niska aktywność enzymu MTHFR, odpowiedzialnego za ten proces. Nie tylko więc brak właściwej profilaktyki pierwotnej, ale również problemy z wchłanianiem kwasu foliowego zwiększają ryzyko jego niedoboru w populacji kobiet i występowania wad cewy nerwowej u dzieci.

Ze względu na skalę problemu z wchłanianiem kwasu foliowego wśród kobiet oraz jego kluczową rolę w prewencji wad cewy nerwowej naukowcy zaczęli opracowywać coraz lepiej przyswajalne formy folianów, wykorzystywane jako składnik suplementów. Obecnie jesteśmy na etapie IV generacji. Do generacji I zaliczamy foliany występujące w żywności. II generacja to pozyskany już w laboratorium kwas foliowy. Sól wapniowa – 5-metylotetrahydrofolian należy do III generacji. Związkiem najnowszej, IV generacji, zapewniającym najwyższą do tej pory biodostępność folianów jest sól glukozaminowa – 5-MTHF – wylicza Agnieszka Pawłowska-Wypych.

Eksperci nie mają wątpliwości co do zasadności dodatkowej suplementacji kwasem foliowym w okresie prekoncepcyjnym i w czasie ciąży. Preparaty dostępne są na półkach nie tylko aptek, ale również sieciowych drogerii, bez recepty. Aby skutecznie minimalizować ryzyko wystąpienia wady cewy nerwowej u dziecka, ważny jest zarówno czas rozpoczęcia suplementacji, jak i biodostępność folianów zawartych w przyjmowanych preparatach. Ze względu na bezpieczeństwo stosowania oraz wielokierunkowe korzyści dla zdrowia kobiety, warto sięgać po nie rutynowo, nawet zanim jeszcze pojawi się pierwsza myśl o dziecku.

Źródło:

Materiały prasowe TKM Group