Funkcjonowanie sensoryczne niemowlaka

Funkcjonowanie sensoryczne niemowlaka – jak to wygląda naprawdę? Co mówią badania prowadzone w tym temacie. Przekonanie, że dziecko z okresu prenatalnego nie ma żadnych doświadczeń sensorycznych i po urodzeniu po raz pierwszy odbiera zmysłowo świat, okazało się nieprawdziwe. Dlatego myślenie, że percepcja noworodka jest bardzo niedoskonała, a on nie jest przygotowany na odbiór świata też jest niesłuszne.

Pisaliśmy już w zakładce ciąża, o tym, jak funkcjonuje dziecko w okresie prenatalnym. Przypomnijmy kilka faktów. Ocena, czego dziecko w brzuszku doświadcza zmysłowo, jest trudna, ponieważ przebywa ono w innym niż po urodzeniu środowisku (wodnym). Co może słyszeć będąc zanurzonym w wodzie? A co widzi osłonięty mięśniami i skórą mamy? Co odczuwa nie mogąc niczego dotykać i mając skrępowane ruchy? Czy może czuć jakiś smak, skoro jeszcze nic nie je?

Funkcjonowanie sensoryczne – źródła bodźców

Zaawansowane techniki medyczne, np. USG 4D, odsłaniają przed nami część tych tajemnic. Filmy zarejestrowane tą techniką ukazują dziecko jako bardzo ruchliwe i dynamiczne. Dużo się rusza, chwyta za pępowinę, dotyka swojej twarzy. Ruchy, które odczuwa mama to tylko niewielka część jego akrobacji. Bardzo bogate są doświadczenia słuchowe w okresie prenatalnym. Wnętrze macicy nie jest wcale ciche. Paradoksalnie w tym okresie nieustająco dociera do niego bardzo dużo dźwięków. Dziecko po raz pierwszy może doświadczyć ciszy dopiero po porodzie. Wcześniej ciągle słyszy pracę jelit, szum krwi przepływającej przez duże naczynia, bicie serca mamy.

Słyszy jej głos zawsze, gdy tylko ona coś mówi, a ono nie śpi. Nie może odbierać tych wrażeń drogą słuchową, bo jest w wodzie i nie zachodzi wtedy przewodnictwo powietrzne (fala powietrza uderzająca w błonę bębenkową ucha). Dzięki temu, że kości płaskie czaszki też przewodzą drgania, słyszy poprzez przewodnictwo kostne. Dodatkowo będąc w środowisku wodnym całym ciałem odbiera drgania wód płodowych, czyli słyszy całym sobą. Ciało mamy, zwłaszcza pod koniec ciąży, gdy mięśnie i skóra są już bardzo rozciągnięte i napięte, nie stanowi totalnej bariery dla silnego światła. Dlatego dziecko doświadcza wrażeń wzrokowych już w życiu płodowym. Rejestruje zmiany w natężeniu światła docierającego do wnętrza macicy. Pewne substancje spożywane przez mamę rozpuszczają się w płynach ustrojowych, czyli docierają również do wód płodowych. Zaobserwowano, że dziecko połyka więcej wód płodowych, gdy są one słodkie. Tak, więc smakoszem staje się bardzo wcześnie.

Jak noworodek funkcjonuje w świecie zewnętrznym

Mając tak wiele intensywnych doświadczeń, noworodek nie jest nieprzygotowany na spotkanie z bogactwem wrażeń na tym świecie. To, że potrafi spać nawet przy intensywnych dźwiękach nie świadczy o tym, że jest niewrażliwy na bodźce słuchowe. To dowód zintegrowania jego organizmu, który podporządkowuje wszystkie swoje funkcje temu, co w danej chwili jest dla niego najważniejsze. Kiedy układ nerwowy noworodka potrzebuje wypoczynku, potrafi odciąć się od bodźców zewnętrznych, takich jak głośne dźwięki czy intensywne światło, po to żeby się zregenerować. Jeśli jednak jest w stanie aktywnego czuwania potrafi bardzo mocno koncentrować się na odbiorze bodźców.

Uważnie nasłuchuje, intensywnie wpatruje się, na przyjemny dotyk odpowiada rozluźnieniem i wtuleniem w ciało osoby obdarzającej pieszczotą. Szybko też zapamiętuje i rozróżnia bodźce, osoby, sytuacje. Już po kilku dniach noworodek rozpoznaje pozycję do karmienia i zaczyna ssać zanim jeszcze skutkuje to spożywaniem pokarmu. Zdecydowanie preferuje głos mamy w stosunku do innych. Trwają dywagacje, ile widzi i jakie kolory rozpoznaje. Najbardziej wiarygodne badania przekonują, że ostrość wzroku dziecka jest najlepsza na odległość 20-30 cm, czyli taką, w jakiej znajdują się najważniejsze dla niego w tym okresie obiekty, takie jak twarz rodzica i pierś mamy. Najżywsze reakcje obserwuje się u noworodka na kolor czerwony. Odbiór tej barwy to silne wrażenie dla dziecka, dlatego jego otoczenie powinno być zaaranżowane w ciepłych, ale stonowanych kolorach pastelowych. Dopiero na tym tle powinny znaleźć się elementy w intensywnych ciepłych barwach lub czerwień skontrastowana z czarnym.

Lista umiejętności i kompetencji noworodka jest długa. Bardziej jednak imponujące jest to, że wykazuje te zdolności tak wcześnie, bez żadnych uprzednich treningów i mozolnych ćwiczeń. Tej łatwości przyswajania wiedzy o świecie i tempa gromadzenia doświadczeń możemy mu pozazdrościć.