Ciąża pod lupą

W pierwszych miesiącach ciąży kobieta musi wykonać kilkanaście badań, które oceniają rozwój dziecka. I nie ma tu znaczenia czy jest to Twoja pierwsza czy kolejna ciąża. Jeżeli kobieta nie ma jeszcze wybranego lekarza prowadzącego, to pozytywny wynik testu ciążowego powinien ją skłonić do poszukania dobrego ginekologa-położnika. Na pierwszą wizytę najlepiej zapisać się między 6. a 8. tygodniem od ostatniej miesiączki. Podczas tej wizyty lekarz powinien sprawdzić wagę ciała pacjentki, ciśnienie tętnicze, ewentualnie pobierać cytologię (jeżeli nie była robiona w ciągu ostatnich paru miesięcy) oraz pobrać posiew z dróg rodnych. Wcześniejsza wizyta nie ma sensu, ponieważ ciąża nie będzie jeszcze widoczna.

Pierwsza wizyta

Na pierwszej wizycie ginekolog zrobi również badanie USG. Kolejne przeprowadzi pomiędzy 11. a 14. tyg. ciąży, około 20. tyg. ciąży i w okolicach 30. tyg. ciąży. Pierwsze badanie jest przezpochwowe za pomocą sondy (wcześniej musisz opróżnić pęcherz), aby potwierdzić ciążę i upewnić się, że jest prawidłowo umiejscowiona w macicy. Sprawdza się też czy zarodek się rozwija. Dzięki badaniu USG można ustalić przewidywany termin porodu. Można sprawdzić czynność serca płodu i stan kosmówki, która później przekształci się w łożysko. Badanie nie jest nieprzyjemne, a w zasadzie jest prawie w ogóle nieodczuwalne. To momenty, w których Twoja ciąża nabiera zupełnie innego wymiaru.

Badania w pierwszym trymestrze ciąży

Lista badań do wykonania w I trymestrze ciąży jest dosyć długa. Trzeba pobrać krew na:

• określenie grupy krwi,
• na przeciwciała odpornościowe anty-Rh (konflikt serologiczny),
• na morfologię,
• glukozę,
• TH (poziom limfocytów),
• przeciwciała –TPO (zapalenie tarczycy),
• WR (odczyn Wassermanna – badanie służące wykryciu kiły),
• HBs (test na nosicielstwo zapalenia wątroby typu B),
• HCV (obecność wirusa zapalenia wątroby typu C),
• HIV,
• na przeciwciała w kierunku toksoplazmozy,
• cytomegalii,
• różyczki,
• ospy wietrznej.

Lekarz powinien pobrać również wymaz z szyjki macicy na obecność chlamydii trachomatis (bakteria przenoszona drogą płciową). Ryzyko przeniesienia bakterii na dziecko podczas porodu sięga 80-proc. i u noworodka może doprowadzić do zapalenia gałki ocznej, spojówek, ucha środkowego lub płuc. Pamiętaj, że ciąża to czas budowania podstaw dla przyszłego zdrowia Twojego dziecka.

Inne badania

Lekarz zleci również badania ogólne moczu i badanie piersi. Jeżeli któreś z tych badań robiłaś niedawno, to oczywiście nie ma potrzeby ich powtarzania. Weź wszystkie wyniki na pierwszą wizytę do ginekologa-położnika. Jeżeli zajdzie taka potrzeba ginekolog da również skierowanie na dodatkowe konsultacje w poradni kardiologicznej, diabetologicznej, psychologicznej, internistycznej. Warto również udać się do dentysty, aby skontrolować stan jamy ustnej. Ciąża bardzo obciąża organizm dlatego też trzeba szczeglnie o siebie zadbać.

Badania w drugim trymestrze ciąży

W drugim trymestrze ciąży lekarz mierzy ciśnienie, sprawdza wagę i wykonuje badanie USG tzw. genetyczne (między 11. a 14. Hbd). Wykonuje się je za pomocą głowicy przezbrzusznej, a w przypadku otyłości – przezpochwowej. Jest to badanie refundowane, jeśli skierowanie wystawia lekarz, który ma umowę z NFZ (bez refundacji kosztuje ok. 250 zł). Podczas tego badania lekarz ocenia ryzyko wystąpienia u płodu najczęstszych chorób, będących skutkiem wad chromosomalnych (zespół Downa, Edwardsa i Pataua) oraz określa wiek ciąży.

USG połówkowe

Około 20. tyg. ciąży wykonywane jest badanie USG połówkowe, które powinna mieć zrobione każda kobieta. Lekarz ocenia anatomię płodu ze szczególnym uwzględnieniem budowy serca. Ocenia anatomię płodu pod kątem występowania wad wrodzonych oraz określa przybliżoną masę płodu i wiek ciążowy. Sprawdza również stan szyjki macicy i wydzieliny pochwowej. To właśnie teraz istnieje możliwość poznania płci dziecka i posłuchania jego tętna przez brzuch za pomocą specjalnego detektora. Wtedy też Twoja ciąża zaczyna być widoczna.

Pozostałe badania

Powtarzane jest również badanie morfologii krwi (hemoglobina HGB, krwinki czerwone E, krwinki białe L, płytki krwi PLT, hematokryt Ht, glukoza GTT) oraz analizy moczu (barwa, przejrzystość, odczyn, ciężar właściwy, białko, glikoza, osad).

Między 24. a 28. Hbd robi się badanie poziomu glukozy we krwi (GTC), które pozwala wykryć cukrzycę u ciężarnych (w większości przypadków mija ona po porodzie). Badanie to nie należy do przyjemnych. Polega na wypiciu w ciągu około 5 minut 50 g. glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody. Jest to bardzo słodka mikstura, więc radzę przynieść ze sobą cytrynę i wcisnąć ją do kubka. W trakcie badania kobieta powinna siedzieć. Test wykonywany jest na czczo (8-14 godzin po ostatnim posiłku). Jeżeli kobieta miała nieprawidłowy wynik badania GTC, to wtedy wykonuje się dodatkowy test diagnostyczny doustnego obciążenia 75 g. glukozy (OGIT).

Test PaPP-A

W drugim trymestrze ciąży można wykonać również genetyczny test PAPP-A (połączony). Jest on nieinwazyjnym badaniem prenatalnym i polega na ocenie stężenia białka PAPP-A oraz beta hCG. Taki test ocenia ryzyko wystąpienia zespołu Downa, zespołu Edwardsa oraz zespołu Patau. Przeprowadza się go między 10. a 14. tygodniem ciąży. Do badania pobiera się próbkę krwi matki oraz wykonuje się badanie USG dla dokładnej oceny wieku płodu i pomiaru tzw. przezierności karkowej. Wynik dostaje się po kilku dniach. Czułość testu w zakresie wykrywania zespołu Downa wynosi około 90-proc. Test można wykonać ze skierowaniem na NFZ, ale są długie terminy oczekiwania. Prywatnie test PAPP-A kosztuje około 450 zł.

U kobiet z ujemnym czynnikiem Rh powtarza się badanie w kierunku przeciwciał anty-Rh. Jeśli zostaną wykryte, konieczne jest skierowanie do specjalistycznej kliniki zajmującej się leczeniem konfliktu serologicznego. U kobiet z ujemnym wynikiem przeciwciał IgG przeciw toksoplazmozie zleca się ponowną kontrolę przeciwciał IgM i IgG.

Badania w III trymestrze ciąży

Trzeci trymestr jest okresem, w którym Twoja ciąża zbliża się do zakończenia. Należy wykonać wiele rutynowych badań pozwalających przygotować się na przyjście dziecka na świat. Lekarz w tym okresie będzie wyznaczał wizyty, co 2-3 tygodnie, a pod koniec ciąży, co 7., a nawet co 2. dni.

I znów badania

Lekarz znowu zmierzy ciśnienie tętnicze, skontroluje wagę ciała, przeprowadzi badanie ginekologiczne oceniające stan szyjki macicy i wydzielinę pochwową. Powtarzane jest również badanie moczu i morfologia. Bada się również poziom cukru we krwi (na czczo) oraz antygen Hbs (nosicielstwo wirusa żółtaczki typu B). W 28.-32. Hbd wykonuje się również ostatnie badanie USG. Dzięki niemu lekarz oceni przede wszystkim tempo wzrastania płodu. Dokona oceny położenia łożyska względem ujścia szyjki macicy. Oceni ilości płynu owodniowego, stopień dojrzałości łożyska oraz dokona pomiaru płodu i obliczy jego przewidywaną masę ciała do porodu. Badane są również wymiary dna macicy, jej wysokość i twardość.

Lekarz zleci również badanie przeciwciał w kierunku toksoplazmozy. W ten sposób sprawdzi, czy nie doszło do świeżego zakażenia (gdy poprzednie badania nie wykazały obecności przeciwciał), które może być niebezpieczne w ciąży.

Badania KTG

Przeprowadzane jest również badanie kardiotokograficzne (KTG), które ocenia czynność skurczową macicy i tętno płodu. Badanie powinno trwać 30 minut, ewentualnie zostać przedłużone do 60 minut. Kobieta kładzie się przeważnie na lewym boku, gdyż dzięki temu macica nie uciska żyły, którą krew powraca do serca z dolnych partii ciała. Na brzuchu umieszcza się dwie głowice, które mocuje się pasami, aby się nie przesuwały. Jedna z głowic rejestruje pracę serca dziecka, a druga czynność skurczową macicy. Badanie można wykonać w szpitalu, w poradniach ginekologicznych i przyszpitalnych. Badanie jest bezbolesne i bezpieczne dla mamy i dziecka. Najnowocześniejsze aparaty KTG umożliwiają kobiecie spacerowanie podczas badania.

W III trymestrze mama robi również ocenę ruchliwości płodu, czyli zapisuje ilość ruchów płodu w określonym czasie.

Badania do porodu

Ważnym badaniem jest posiew z dróg rodnych, który ocenia stan bakteriologiczny pochwy przed zbliżającym się porodem, co pozwala na ewentualne wyleczenie infekcji – między 35. a 37. tygodniem powinno być wykonane badanie na paciorkowce z grupy B. Jest to posiew z przedsionka pochwy i okolic odbytu. Badanie to nie jest nieprzyjemne, ale dla niektórych kobiet może wydawać się mało komfortowe. Pozwala ono wykryć bakterie, które z przewodu pokarmowego mogą przedostawać się do pochwy i odbytnicy.

Zazwyczaj kobiety ciężarne nie skarżą się na żadne dolegliwości, ale podczas porodu istnieje ryzyko, że bakterie mogą przenieść się na dziecko, wywołując u niego ciężkie infekcje takie, jak sepsa, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Nawet gdy u noworodka nie występują objawy choroby, nie znaczy to, że paciorkowiec nie dostał się do organizmu. Po kilku latach (5-6 lat) u dziecka mogą pojawić się problemy ze słuchem oraz trudności w uczeniu się. Badanie jest bardzo ważne i dlatego trzeba przypomnieć o nim lekarzowi (ze względu na koszty nie każda przychodnia jest chętna, aby je zlecić), albo wykonać je na własną rękę – koszt, to około 50-70 zł. Jeżeli u ciężarnej lekarz stwierdzi paciorkowce z grupy B, podczas porodu poda odpowiedni antybiotyk, który zabezpieczy dziecko.

Infekcje wirusowe i inne

Dla kobiet będących w grupie ryzyka wykonuje się kolejne dodatkowe badanie poziomu odczynu VDRL lub WR (infekcja kiły).

Dodatkowe badania, które są bardzo ważne ze względu na przebyte infekcje, to badania na wirusy opryszczki (Herpes simplex – HSV-1 i HSV-2). Zmiany chorobowe opryszczki występują w jamie ustnej lub na twarzy (opryszczka wargowa wywołana przez wirus HSV-1), albo na narządach płciowych (opryszczka genitalna wirus HSV-2). Zakażenie wirusem HSV-1 występuje u większości ludzi i zwykle nie jest groźne oraz często ma charakter bezobjawowy.

Niebezpieczeństwo jednak przychodzi, gdy świeża infekcja wirusa opryszczki pojawia się u kobiety ciężarnej lub jej partnera. Do zakażenia dziecka najczęściej dochodzi podczas porodu, a nieleczona wirusowa infekcja może mieć tragiczne skutki u noworodka ze zgonem dziecka włącznie. W celu oznaczenia przeciwciał HSV pobiera się krew. Dla określenia rodzaju wirusa pobiera się wymaz ze świeżej opryszczki. W ciąży nie prowadzi się badań przesiewowych w kierunku zakażenia tymi wirusami i dlatego każda przyszła mama, która była w przeszłości zakażona wirusem opryszczki, powinna poinformować o tym lekarza. Pod szczególną opieką powinny być kobiety, u których stwierdzono opryszczkę narządów płciowych.

Medycyna współczesna jest na tyle rozwinięta, że pozwala lekarzom na lepszą ocenę stanu zdrowia dziecka i mamy, dlatego ilość badań w czasie ciąży jest duża. Dowiedz się, jakie badania trzeba wykonać w poszczególnych trymestrach ciąży.

POLECAMY

Podczas ciąży dwie osoby żyją w jednym ciele i to właśnie wtedy ty rodzisz się, jako mama Przeczytaj artykuł o tym, jak rodzi się mama!

Mężczyźni pamiętajcie, że ciąża dotyczy was obojga. Przeczytajcie, jak powinniście wspierać swoją partnerkę w tym czasie.

Polecamy artykuł o tym, co się dzieje z ciałem kobiety ciężarnej.

Przeczytaj wywiad z dr. Andrzejem Barwijukiem o niedogodnościach ciążowych.